Sinh viên Việt đầu tiên theo học đại học tại Harvard từ thập niên 1960 là ai?

Theo The New York Times, ông Ngô Vĩnh Long là sinh viên Việt Nam đầu tiên theo học Đại học Harvard vào thập niên 1960. Ông đến Mỹ theo một chương trình trao đổi học sinh trung học tại bang Missouri, sau đó nhận cả bằng cử nhân lẫn tiến sĩ tại Harvard. Trong suốt thời gian này, ông đã trở thành một trong những tiếng nói phản chiến tiêu biểu nhất của cộng đồng người Việt ở Mỹ.

Ngô Vĩnh Long là một trong những học giả Việt Nam đầu tiên theo học tại Harvard, sau này được quốc tế biết đến nhờ các công trình nghiên cứu về xã hội Việt Nam thời thuộc địa

Tuổi thơ cơ hàn và cách học tiếng Anh đặc biệt

Ngô Vĩnh Long sinh ngày 10/4/1944 tại tỉnh Vĩnh Long trong một gia đình nghèo khó. Cha mẹ ông là những người phản đối chiến tranh, thường xuyên phải đi trốn, để lại ông chăm sóc 7 người em. Hoàn cảnh gia đình khó khăn đến mức nhiều khi không đủ ăn và có lẽ vì thế mà tôi thấp hơn cha mình khoảng 15 cm, ông từng kể.

Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh đó, ông đã có một cách tiếp cận tiếng Anh phi thường. Năm 6 tuổi, ông cùng cha đi bộ quãng đường 160 km từ quê lên Sài Gòn chỉ để mua tiểu thuyết Great Expectations (Những kỳ vọng lớn lao) của Charles Dickens. Hai cha con đã dành cả năm trời để đọc và học thuộc lòng từng câu chữ. “Chúng tôi học thuộc từng từ, từng câu, từng trang. Đó là cách tôi học tiếng Anh”, ông nhớ lại.

Từ dịch giả cho quân đội Mỹ đến nhà hoạt động phản chiến

Năm 16 tuổi, Ngô Vĩnh Long được quân đội Mỹ thuê làm dịch giả và kỹ thuật viên vẽ bản đồ. Ông nhận công việc với hy vọng có thể giúp người Mỹ vẽ bản đồ chính xác, tránh ném bom nhầm vào các làng mạc dân thường.

Tuy nhiên, sau khi chứng kiến sự tàn phá và bất công của chiến tranh, ông đã quyết định từ bỏ công việc vào năm 1962 để gia nhập phong trào sinh viên phản chiến.

Sự nghiệp học thuật lẫy lừng

Sự nghiệp nghiên cứu của giáo sư Ngô Vĩnh Long bắt đầu tỏa sáng ngay khi ông còn là nghiên cứu sinh. Theo Hiệp hội Lịch sử Mỹ (Historians.org), cuốn sách đột phá đầu tiên của ông, Before the Revolution: The Vietnamese Peasants under the French (MIT Press, 1973), là một tác phẩm phân tích sâu sắc các khía cạnh kinh tế, chính trị, và tư tưởng của chế độ thực dân Pháp.

Ông cũng là tác giả của Vietnamese Women in Society and Revolution: The French Colonial Period (1974) và là đồng biên tập cuốn sách Coming to Terms: Indochina, the United States, and the War (1991).

Từ năm 1985, ông trở thành giáo sư Lịch sử tại University of Maine và gắn bó với ngôi trường này đến cuối đời. Ông được đồng nghiệp và sinh viên kính trọng, trở thành một trong những học giả hàng đầu thế giới về Việt Nam và Đông Nam Á.

Trong nhiều năm, giáo sư Ngô Vĩnh Long thường xuyên trở về Việt Nam để giảng dạy. Đặc biệt, trong năm học 2000-2001, ông là học giả Fulbright, trực tiếp giảng dạy tại Hà Nội, góp phần truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm cho thế hệ trẻ trong nước.

Trong bài tưởng niệm, Hiệp hội Lịch sử Mỹ đã vinh danh ông là một nhà sử học có tư duy mở và đa chiều, luôn tìm kiếm giải pháp trên nguyên tắc, linh hoạt trước hoàn cảnh nhưng kiên định với tầm nhìn về một thế giới hòa bình, công bằng.