Tỉnh có diện tích lớn nhất Việt Nam từng trải qua những lần sáp nhập, chia tách nào?

Với 16.489,97km2, Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất Việt Nam hiện nay và địa phương này đã trải qua vài lần sáp nhập, chia tách.

Tỉnh Nghệ An nằm ở vị trí trung tâm vùng Bắc Trung Bộ; phía Đông giáp biển, phía Nam giáp tỉnh Hà Tĩnh, phía Bắc giáp tỉnh Thanh Hóa, phía Tây giáp nước Lào với 468km đường biên giới trên bộ, bờ biển ở phía Đông dài 82km.

Nghệ An có lịch sử hình thành, phát triển lâu đời, giàu truyền thống cách mạng và tinh thần hiếu học. Nơi đây đã sản sinh nhiều anh hùng, hào kiệt, danh tướng, danh nhân lịch sử cho đất nước.

Bản đồ hành chính các huyện, thành phố của tỉnh Nghệ An.

Với 16.489,97km2, Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước hiện nay. Địa hình tỉnh này nghiêng theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, với ba vùng sinh thái rõ rệt: miền núi, trung du, đồng bằng ven biển. Trong đó, miền núi chiếm tới 83% diện tích.

Nơi cao nhất là đỉnh Puxailaileng (2.711m so với mực nước biển) ở huyện Kỳ Sơn, thấp nhất là vùng đồng bằng các huyện Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Yên Thành. Có nơi chỉ cao 0,2m so với mặt nước biển - xã Quỳnh Thanh, huyện Quỳnh Lưu.

Theo Cổng thông tin điện tử tỉnh Nghệ An, danh xưng Nghệ An xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1030 dưới triều Vua Lý Thái Tông khi nhà vua cho đổi tên gọi Hoan Châu thành châu Nghệ An.

Từ đó, danh xưng Nghệ An trở thành tên gọi gần gũi, thân thương gắn liền vào lịch sử hào hùng của dân tộc và tồn tại sâu thẳm trong tâm thức các thế hệ người dân Nghệ An cho tới ngày nay. Vào tháng 11/2020, Nghệ An đã tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 990 năm Danh xưng Nghệ An.

Lịch sử hành chính Nghệ An có thể xem mốc khởi đầu từ năm 1831 với cải cách hành chính chia trấn Nghệ An thành hai tỉnh là Nghệ An (phía Bắc sông Lam) và Hà Tĩnh (phía Nam sông Lam). Sau đó, hai tỉnh này sáp nhập lại thành tỉnh An Tĩnh.

Sau năm 1945, bỏ cấp phủ, gọi chung là huyện, tỉnh Nghệ An có tỉnh lị là thị xã Vinh và 12 huyện.

Đến năm 1976, tỉnh Nghệ An hợp nhất với Hà Tĩnh thành tỉnh Nghệ Tĩnh.

Năm 1991, tỉnh Nghệ Tĩnh lại tách ra thành tỉnh Nghệ An và tỉnh Hà Tĩnh như ngày nay. Khi đó, tỉnh Nghệ An có 18 đơn vị hành chính gồm thành phố Vinh (tỉnh lị) và 17 huyện: Anh Sơn, Con Cuông, Diễn Châu, Đô Lương, Hưng Nguyên, Kỳ Sơn, Nam Đàn, Nghi Lộc, Nghĩa Đàn, Quế Phong, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Quỳnh Lưu, Tân Kỳ, Thanh Chương, Tương Dương, Yên Thành.

Một góc Thành phố Vinh nhìn từ trên cao.

Ngày 13/8/1993, thành phố Vinh được công nhận là đô thị loại II. Năm 1994, thành lập thị xã Cửa Lò trên cơ sở tách một phần diện tích và dân số của huyện Nghi Lộc. Tháng 11/2007, thành lập thị xã Thái Hòa trên cơ sở tách một phần diện tích và dân số của huyện Nghĩa Đàn.

Cuối năm 2024, Nghệ An thực hiện nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của thị xã Cửa Lò và 4 xã Nghi Xuân, Phúc Thọ, Nghi Thái, Nghi Phong (huyện Nghi Lộc) vào thành phố Vinh.

Nghị quyết số 1243/NQ của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Nghệ An giai đoạn 2023-2025 nêu rõ, từ ngày 1/12/2024, Nghệ An có 20 đơn vị hành chính cấp huyện và 412 đơn vị hành chính cấp xã.

Trong đó, thành phố Vinh là đô thị loại 1; hai thị xã là Hoàng Mai và Thái Hòa; 17 huyện, gồm: Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Yên Thành, Đô Lương, Nghi Lộc, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Thanh Chương, Tân Kỳ, Anh Sơn, Con Cuông, Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong, Tương Dương, Kỳ Sơn.

Với diện tích hơn 2.811km2, Tương Dương là địa phương cấp huyện có diện tích lớn nhất tỉnh Nghệ An và lớn nhất Việt Nam. Tuy nhiên, địa phương này cũng nằm trong danh sách 62 huyện nghèo nhất nước (Ảnh: Lương Kiên).

Theo Niên giám thống kê năm 2023, dân số của tỉnh Nghệ An vào năm 2022 trên 3,4 triệu người.

Nghệ An hiện có 47 dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ cao là: Thái (338.559 người), Thổ (71.420 người), Khơ Mú (43.139 người), Mông (33.957 người).

Nghệ An có vị trí chiến lược trên tuyến giao thông Bắc Nam và Đông Tây; với hệ thống đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường biển thuận lợi đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Tỉnh này kết nối vùng Đông Bắc Thái Lan, Lào với biển Đông và là cửa ngõ giao thương của khu vực và quốc tế. Nghệ An đang phát triển trở thành một địa phương năng động và vươn mình trỗi dậy đầy sức sống trong sự hội nhập và phát triển của đất nước.

Trong 3 năm liên tiếp, 2022-2024, Nghệ An lọt vào top 10 địa phương thu hút nguồn vốn FDI lớn nhất cả nước.