Kiến nghị cải thiện ô nhiễm sông Tô Lịch, không khí Hà Nội, TP.HCM đến cuối năm 2026

Đã phát hiện, khởi tố gần 3.000 bị can

Công tác bảo vệ môi trường có bước chuyển biến rõ rệt, nhiều chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch. Trong đó, 3/5 chỉ tiêu đã vượt mục tiêu năm 2025, gồm:

- Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị đạt chuẩn;

- Tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt quy chuẩn môi trường;

- Tỷ lệ che phủ rừng.

Kiến nghị đến cuối năm 2026 phải cải thiện ô nhiễm sông Tô Lịch

Ngân sách nhà nước chi cho sự nghiệp môi trường được đảm bảo không dưới 1% tổng chi ngân sách, và tăng qua các năm (năm 2024 đạt 1,12%). Cùng với đó, nguồn vốn xã hội hóa và đầu tư doanh nghiệp vào lĩnh vực này cũng tăng đáng kể.

Các nguồn thải lớn được kiểm soát chặt chẽ, không để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng. Nhiều mô hình đô thị, nông thôn, khu công nghiệp sinh thái thân thiện môi trường đã hình thành.

Công tác quan trắc nước thải tự động, truyền dữ liệu trực tiếp về cơ quan quản lý được đầu tư mạnh. Tỷ lệ khu, cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải tập trung tăng so với giai đoạn trước.

Từ năm 2022 đến 2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ) thanh tra 812 cơ sở, xử phạt 348 cơ sở với tổng số tiền 96,7 tỷ đồng. Các địa phương xử phạt 14.863 vụ, thu 643 tỷ đồng. Kiểm toán nhà nước thực hiện 12 cuộc kiểm toán, phát hiện nhiều hạn chế, bất cập trong quản lý môi trường.

Lực lượng Cảnh sát môi trường đã khởi tố 2.336 vụ với 2.935 bị can.

Nhờ đó, tốc độ gia tăng ô nhiễm, suy thoái môi trường được ngăn chặn, chất lượng đất, nước mặt, nước biển ven bờ, nước ngầm được cải thiện từng bước.

Hà Nội, TPHCM có lúc vào nhóm đô thị ô nhiễm nhất

ư

(Ảnh minh hoạ)

Tuy nhiên, đoàn giám sát nhận định, ô nhiễm môi trường vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt là ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn do bụi mịn.

Chỉ số chất lượng không khí nhiều thời điểm vượt ngưỡng an toàn, ảnh hưởng đến sức khỏe người dân; Hà Nội và TP.HCM có lúc nằm trong nhóm đô thị ô nhiễm nhất thế giới.

Chất lượng nước ở một số lưu vực sông đông dân cư như sông Cầu, sông Nhuệ - Đáy, hệ thống Bắc Hưng Hải cải thiện chậm.

Cả nước hiện chỉ có 31,5% cụm công nghiệp và 16,6% làng nghề có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn.

Việc tái sử dụng nước thải, tái chế chất thải rắn công nghiệp còn hạn chế; chất thải nguy hại và bao bì hóa chất bảo vệ thực vật chưa được thu gom, xử lý riêng. Một số địa phương, cơ sở y tế gặp khó khăn trong thu gom, xử lý chất thải rắn y tế nguy hại.

Tình trạng khiếu nại, tố cáo, vi phạm pháp luật về môi trường vẫn xảy ra ở nhiều nơi, có vụ phức tạp, kéo dài, ảnh hưởng đến trật tự xã hội.

Theo Ủy ban Dân nguyện và Ủy ban Giám sát của Quốc hội, các khiếu nại chủ yếu liên quan đến:

- Cơ sở chăn nuôi tập trung xả thải ra môi trường;

- Hoạt động tập kết, xử lý rác thải tại địa phương;

- Cơ sở sản xuất phát sinh khí thải gây ô nhiễm.

Đề xuất giải pháp và nhiệm vụ trọng tâm

Đoàn giám sát chỉ ra nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, đồng thời kiến nghị một loạt giải pháp mang tính đột phá, trong đó nhấn mạnh:

- Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh, khuyến khích nghiên cứu - ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường, phát triển năng lượng tái tạo, công nghiệp và dịch vụ môi trường, mua sắm xanh;

- Kinh tế hóa môi trường: thiết lập cơ chế định giá tài nguyên, chi trả dịch vụ hệ sinh thái, nâng cao hiệu quả công cụ thuế và phí môi trường;

- Áp dụng nguyên tắc “người hưởng lợi từ môi trường phải đóng góp tài chính; người gây ô nhiễm phải chi trả, bồi thường và khắc phục hậu quả”.

Đoàn giám sát đề nghị:

- Trước năm 2026, cần triển khai biện pháp cấp bách kiểm soát và cải thiện ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TP.HCM;

- Hoàn thành đánh giá sức chịu tải, công bố kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt tại các lưu vực sông liên tỉnh;

- Cải thiện chất lượng nước tại các đoạn sông ô nhiễm nghiêm trọng như Ngũ Huyện Khê, Tô Lịch, Bắc Hưng Hải;

- Đồng thời, nghiên cứu sửa đổi, hoàn thiện Luật Bảo vệ môi trường nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong giai đoạn mới.