Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh phải nộp thuế như thế nào?

Từ thuế khoán đến kê khai doanh thu thực tế

Trước đây, thuế khoán được xem là một giải pháp phù hợp với điều kiện quản lý và khả năng tuân thủ của hộ kinh doanh. Tuy nhiên, với sự phát triển của nền kinh tế và yêu cầu ngày càng cao về minh bạch, công bằng trong quản lý thuế, hình thức này dần bộc lộ những hạn chế. Theo ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), việc xóa bỏ thuế khoán không chỉ đơn thuần là thay đổi phương thức tính thuế, mà còn là một cuộc cách mạng về tư duy quản lý và cách thức đồng hành với người nộp thuế.

Các hộ kinh doanh sẽ phải kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế, thay vì nộp một khoản thuế cố định hàng năm (Ảnh minh hoạ)

Thay vì nộp một khoản thuế cố định hàng năm, các hộ kinh doanh sẽ phải kê khai và nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Điều này đồng nghĩa với việc họ phải thực hiện các chế độ kế toán như ghi sổ kế toán (doanh thu, chi phí, quỹ tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, nghĩa vụ thuế), lập và lưu trữ hóa đơn chứng từ, phiếu thu, chi phát sinh trong kỳ. Việc kê khai doanh thu với cơ quan thuế sẽ được thực hiện hàng tháng hoặc hàng quý, thay vì nộp một lần mỗi năm như trước đây.

Một thay đổi đáng chú ý khác là việc sử dụng hóa đơn điện tử. Từ ngày 1/6, khoảng 37.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm, thuộc một số ngành nghề nhất định (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) phải sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Các loại thuế phải nộp

Theo quy định hiện hành, các hộ kinh doanh vẫn phải nộp 3 loại thuế chính, bao gồm:

Thuế môn bài: Đây là một loại lệ phí bắt buộc mà các tổ chức, cá nhân, hộ kinh doanh phải nộp hàng năm khi sản xuất, kinh doanh hàng hóa hoặc dịch vụ. Mức thuế môn bài là cố định, không phụ thuộc vào lợi nhuận của người kinh doanh, mà được ấn định dựa trên vốn điều lệ hoặc doanh thu.

Thuế giá trị gia tăng (VAT): Người bán hàng sẽ phải nộp thuế VAT nếu có doanh thu từ 100 triệu đồng một năm. Số thuế này được tính trên tổng doanh thu và tỷ lệ thuế VAT áp dụng cho từng loại hàng hóa, dịch vụ.

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Tương tự như thuế VAT, người bán hàng cũng phải nộp thuế thu nhập cá nhân nếu có doanh thu từ 100 triệu đồng một năm. Số thuế này được tính trên tổng doanh thu và tỷ lệ thuế TNCN áp dụng cho từng loại hoạt động kinh doanh.

Ví dụ, đối với cá nhân phân phối, cung cấp hàng hóa, thuế phải nộp được tính bằng doanh thu nhân với tổng của 1% thuế VAT và 0,5% thuế thu nhập cá nhân. Trong khi đó, hộ kinh doanh ăn uống sẽ chịu mức thuế 4,5%, bao gồm cả VAT và thu nhập cá nhân.

Ví dụ minh họa

Để hình dung rõ hơn về sự thay đổi này, chúng ta có thể xem xét một ví dụ cụ thể. Giả sử, trước ngày 1/6, một quán ăn được cán bộ thuế xác định mức doanh thu khoán là 1 tỷ đồng một năm. Mức thuế hộ này phải nộp là 45 triệu đồng một năm, tương đương khoảng 3,75 triệu đồng mỗi tháng (VAT và thu nhập cá nhân).

Sau ngày 1/6, doanh thu của quán ăn này sẽ được ghi nhận theo thực tế thông qua việc xuất hóa đơn từ máy tính tiền và kê khai, nộp thuế theo tháng hoặc quý. Nếu thực tế mỗi tháng quán ăn bán được 200 triệu đồng, số thuế phải nộp sẽ là 200 triệu × 4,5% = 9 triệu đồng. Ngược lại, nếu quán ăn chỉ bán được khoảng 80 triệu đồng mỗi tháng, mức thuế phải nộp sẽ giảm xuống còn 3,6 triệu đồng. Lưu ý rằng, các mức thuế này chưa bao gồm thuế môn bài.

Tác động đến các hộ kinh doanh

Theo số liệu của Cục Thống kê, tính đến cuối năm 2024, cả nước có 3,6 triệu hộ kinh doanh được quản lý thuế, đóng góp 25.953 tỷ đồng vào ngân sách. Trong số này, gần hai triệu hộ đóng thuế khoán, với mức nộp bình quân là 700.000 đồng mỗi tháng.

Việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai doanh thu thực tế có thể mang lại nhiều lợi ích cho các hộ kinh doanh. Thứ nhất, nó tạo ra sự công bằng hơn trong hệ thống thuế, khi các hộ kinh doanh phải nộp thuế tương ứng với doanh thu thực tế của mình. Thứ hai, nó khuyến khích các hộ kinh doanh minh bạch hóa doanh thu, từ đó tạo động lực để họ phát triển quy mô kinh doanh.

Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt đối với các hộ kinh doanh nhỏ, có doanh thu dưới 1 tỷ đồng mỗi năm. Nhiều hộ kinh doanh quen với việc nộp thuế khoán và chưa chú trọng đến việc ghi chép sổ sách, minh bạch doanh thu. Việc chuyển đổi sang chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ có thể gây phức tạp và tốn kém, đặc biệt khi họ còn thiếu tư duy về quản trị.

(Ảnh minh hoạ)

Để giúp các hộ kinh doanh dễ dàng chuyển đổi và tuân thủ các quy định mới, giới chuyên môn cho rằng cơ quan quản lý cần có những thay đổi về chính sách thuế và thủ tục hành chính. Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa, đề xuất Nhà nước cung cấp một ứng dụng (app) kế toán miễn phí, giúp các hộ kinh doanh dễ dàng tự kê khai đầu vào, đầu ra và nộp thuế. Bên cạnh đó, cần có các chương trình đào tạo miễn phí về quản lý doanh nghiệp, kế toán và chuyển đổi số cho các hộ kinh doanh.

Về phía cơ quan quản lý, bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng Ban nghiệp vụ thuế (Cục Thuế) cho biết, cơ quan này sẽ nghiên cứu sửa đổi các quy định về thuế theo hướng giảm dần sự khác biệt giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Ngành thuế cũng sẽ rà soát, góp ý sửa Luật Thuế Thu nhập cá nhân để hộ kinh doanh áp dụng phương pháp tính thuế này tương tự như thu nhập doanh nghiệp.

Ngoài ra, cơ quan thuế cũng tính đến việc sửa đổi các văn bản liên quan đến các giải pháp miễn, giảm thuế thu nhập, môn bài để hỗ trợ cá nhân kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp. Các thủ tục đăng ký, khai thuế của hộ kinh doanh cũng sẽ được rà soát theo hướng thuận tiện, tự động, với mục tiêu cắt giảm chi phí tuân thủ ít nhất 30%.