Vì sao Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) luôn có rượu nếp và trái cây chua?

Tết Đoan Ngọ vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch. Trong văn hóa Việt Nam, "Đoan" nghĩa là mở đầu, "Ngọ" là giờ giữa trưa, ngày này thường gắn với thời điểm dương khí mạnh nhất trong năm.

Đây được xem là thời khắc con người tin rằng cần "diệt sâu bọ" - không chỉ là sâu bệnh ngoài ruộng đồng, mà còn là những "sâu bệnh" trong cơ thể, trong tâm hồn, xua đuổi tà khí và bệnh tật. Một ngày mà con người chủ động thanh lọc, tắm rửa, uống thuốc, ăn các món có tính nhiệt để cân bằng âm dương, chuẩn bị tinh thần và thể chất cho những ngày hè khắc nghiệt sắp tới.

Tết Đoan ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) luôn có rượu nếp và trái cây chua. (Ảnh minh họa)

Trong ngày này, các gia đình thường ăn rượu nếp, rượu nếp cẩm vào sáng sớm để "diệt sâu bọ" trong cơ thể. Các loại trái cây như mận, vải, xoài, chôm chôm được dùng để cúng và ăn, tượng trưng cho sự sung túc. Bánh gio (bánh tro) truyền thống, làm từ gạo nếp ngâm nước tro, thanh mát, giải nhiệt.

Ở một số vùng, thịt vịt được ăn trong ngày này vì quan niệm vịt có tính hàn, giúp cân bằng cơ thể trong thời tiết nóng. Tục ăn thịt vịt trong dịp Tết Đoan Ngọ phổ biến ở miền Trung và miền Nam, mang ý nghĩa văn hóa và y học dân gian độc đáo.

Nhiều nơi còn có phong tục tắm nước lá mùi già hoặc các loại lá thơm để thanh tẩy cơ thể, cầu sức khỏe.

Vì sao Tết Đoan ngọ luôn có có rượu nếp và trái cây chua?

Tùy từng địa phương mà mâm cỗ cúng Tết Đoan ngọ có sự thay đổi, tuy nhiên về cơ bản, lễ cúng Tết Đoan ngọ luôn có có rượu nếp và trái cây chua như vải, mận...

Dân gian tin rằng các loại thức ăn với đủ vị cay, nóng, ngọt, chua, đắng có thể giết sâu bọ trong cơ thể, giữ cho con người không bị bệnh tật. Người Việt thường chuẩn bị trái cây đúng mùa như vải, mận, cùng với bánh tro và đặc biệt là rượu nếp để cúng trong Tết Đoan ngọ.

(Ảnh minh họa).

Theo quan niệm dân gian, sâu bọ chính là các loại vi sinh vật gây bệnh như vi khuẩn, nấm và các ký sinh trùng trong cơ thể. Khi sức đề kháng giảm hoặc có vấn đề sức khỏe, những vi sinh vật có hại sẽ hoạt động mạnh hơn, gây ốm, bệnh.

Trong khi đó, rượu nếp không chỉ là món ăn truyền thống hấp dẫn mà còn mang lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc. Món này có thể kích thích vị giác, đem lại cảm giác ngon miệng, hỗ trợ tiêu hóa. Các loại enzym và chất xơ dồi dào trong cơm rượu nếp cũng rất tốt cho hệ tiêu hóa.

Một nghiên cứu Đại học bang Louisiana (Mỹ) trên những người có tiền sử dị ứng với thuốc hạ huyết áp cho thấy cơm rượu nếp cẩm có thể làm giảm nồng độ cholesterol có hại trong máu. Các nhà khoa học chia những người tình nguyện thành 2 nhóm. Nhóm thứ nhất sử dụng thuốc hạ huyết áp, nhóm thứ hai ăn cơm rượu nếp cẩm, tất cả đều cùng tham gia một quá trình điều trị bằng cách thay đổi hoạt động sống.

Kết quả kiểm tra vào tuần thứ 12 và tuần thứ 24 cho thấy lượng cholesterol ở nhóm thứ hai giảm nhiều hơn so với nhóm thứ nhất. Điều này chứng tỏ rằng rượu nếp có tác dụng rất tốt trong việc phòng ngừa tim mạch, tăng huyết áp và đột quỵ.

Cám từ gạo nếp cẩm chứa hàm lượng chất chống oxy hóa anthocyanin rất cao, giúp bảo vệ mạch máu, ngăn chặn sự hủy hoại ADN - nguyên nhân gây ung thư.

Mặc dù quan niệm dân gian "ăn rượu nếp cẩm khi đói sẽ làm sâu bọ trong bụng say chết" chưa có cơ sở khoa học nhưng lợi ích của món ăn này với sức khỏe là có thật.

Tuy nhiên, cơm rượu nếp chỉ nên được ăn ở mức vừa phải; ăn quá nhiều hoặc ăn vào lúc đói sẽ có thể bị say. Bạn không nên ăn món này nếu lái xe vì cơm rượu nếp sẽ làm tăng nồng độ cồn trong máu và hơi thở.

(Ảnh minh họa).

Vậy vì sao Tết Đoan ngọ luôn có có trái cây chua như mận, vải (ngày xưa khi khoa học nông nghiệp chưa phát triển, hai loại quả này không ngọt lịm như bây giờ mà vị chua rất rõ rệt)? Theo quan niệm dân gian, trong Tết Đoan ngọ, các loại tà ma có thể tấn công cơ thể con người qua đường tiêu hóa, việc ăn đồ chua, cơm rượu sẽ giúp loại bỏ hoặc làm suy yếu chúng. Vì thế, các loại trái cây này thường được dùng trong nghi lễ diệt sâu bọ.

Tuy nhiên, vải, mận cũng như nhiều loại trái cây mùa hè khác nếu ăn nhiều sẽ bị nóng, chưa kể đến việc gây tăng cân, tăng đường huyết... Do đó trong ngày Tết Đoan ngọ diệt sâu bọ, bạn chỉ nên ăn mỗi thứ một ít.