Loại cỏ hoang mọc đầy trên núi tại Việt Nam được ví như ‘nhân sâm phương Nam’, tốt gấp 8 lần trà xanh

Giảo cổ lam là một loại cây thuộc họ bầu bí, sinh trưởng tốt ở các khu vực núi cao, rừng ẩm và khí hậu mát mẻ. Cây thường mọc hoang hoặc được trồng làm dược liệu ở các nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và cả Việt Nam.

Tên khoa học của giảo cổ lam là Gynostemma pentaphyllum, trong đó “pentaphyllum” ám chỉ đặc điểm 5 lá chét của cây. Đây là loại dây leo có thân mảnh, lá nhỏ, hoa màu xanh và vị đặc trưng là đắng nhẹ pha lẫn ngọt hậu - một hương vị thường gặp ở các loại thảo mộc có dược tính cao.

Điểm đặc biệt khiến giảo cổ lam được mệnh danh là “thảo dược trường thọ” chính là hàm lượng cao các hợp chất saponin - cụ thể là gypenosides. Nhóm chất này có cấu trúc tương tự với ginsenosides trong nhân sâm và được chứng minh có tác dụng hỗ trợ quá trình trao đổi chất, tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa các bệnh mãn tính và chống lão hóa.

Theo Tiến sĩ - bác sĩ Michael Aziz, chuyên gia y học tái tạo tại Hoa Kỳ, trà giảo cổ lam sở hữu khả năng chống oxy hóa cao gấp 8 lần so với trà xanh - loại trà vốn đã nổi tiếng trong giới khoa học và người tiêu dùng về công dụng bảo vệ tế bào.

Trà giảo cổ lam sở hữu khả năng chống oxy hóa cao gấp 8 lần so với trà xanh

Chống oxy hóa đóng vai trò then chốt trong việc làm chậm quá trình lão hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác động của các gốc tự do - thủ phạm gây nên hàng loạt bệnh lý như ung thư, tim mạch, tiểu đường, và thoái hóa thần kinh.

Đáng chú ý, các nghiên cứu được đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành như Journal of Functional Foods cũng chỉ ra rằng vị đắng đặc trưng của giảo cổ lam có liên quan trực tiếp đến hàm lượng saponin - chất có khả năng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm và bảo vệ gan.

Dù vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng sâu rộng trên người, nhưng các thử nghiệm bước đầu ở cả mô hình động vật và một số nhóm bệnh nhân đã ghi nhận nhiều lợi ích tiềm năng của giảo cổ lam:

Căng thẳng và lo âu: Trong một nghiên cứu tại Hàn Quốc với 72 người tham gia, những người dùng chiết xuất giảo cổ lam trong 8 tuần cho thấy mức độ căng thẳng tự báo cáo giảm rõ rệt, dù chưa thấy sự thay đổi hormone căng thẳng.

Tiểu đường type 2: Hai nghiên cứu quy mô nhỏ tại châu Á cho thấy trà giảo cổ lam có thể cải thiện phản ứng của cơ thể với insulin và giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn so với chỉ sử dụng thuốc hạ đường huyết thông thường.

Béo phì và chuyển hóa mỡ: Một nghiên cứu với 117 người béo phì cho thấy sử dụng chiết xuất giảo cổ lam 450mg/ngày trong 16 tuần giúp giảm đáng kể chỉ số BMI, khối lượng mỡ và tổng trọng lượng cơ thể.

Ngoài ra, các thử nghiệm sơ bộ cũng đang đánh giá vai trò của giảo cổ lam trong phòng chống ung thư, Alzheimer, Parkinson, gan nhiễm mỡ và các bệnh lý viêm mãn tính khác. Tuy nhiên, hiện chưa có đủ dữ liệu lâm sàng để khuyến nghị sử dụng cho các mục đích điều trị này.

Tại các tỉnh miền núi phía Bắc, giảo cổ lam còn mọc hoang trên núi

Việt Nam là một trong những quốc gia có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp để trồng giảo cổ lam, đặc biệt tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang và Cao Bằng. Một số doanh nghiệp nông nghiệp trong nước đã bắt đầu khai thác tiềm năng dược liệu này bằng cách sản xuất trà túi lọc, viên nang, hoặc cao thảo dược từ giảo cổ lam bản địa.

Tuy nhiên, để loại cây này thực sự phát triển thành một ngành hàng có giá trị kinh tế - tương tự như trà xanh hay nhân sâm - Việt Nam cần có các chương trình quy hoạch vùng trồng, chuẩn hóa quy trình chiết xuất và đầu tư vào nghiên cứu dược lý lâm sàng. Điều này không chỉ giúp gia tăng giá trị sản phẩm, mà còn mở đường cho xuất khẩu dược liệu ra thị trường quốc tế.

Dù được đánh giá là an toàn ở liều lượng vừa phải, giảo cổ lam vẫn có thể gây buồn nôn, tiêu chảy, chóng mặt hoặc mờ mắt ở một số người nhạy cảm. Người đang sử dụng thuốc điều trị bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tim mạch nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng, vì giảo cổ lam có thể tương tác hoặc làm thay đổi hiệu lực của thuốc.

Đặc biệt, người bệnh tiểu đường cần thận trọng do trà giảo cổ lam có thể làm hạ đường huyết - gây ra nguy cơ tụt đường huyết nếu dùng song song với thuốc hạ đường mà không kiểm soát liều lượng.