Đại học Harvard vừa có một khám phá đáng kinh ngạc: Những người thường xuyên tránh ăn thịt mỡ có thể giảm đáng kể tình trạng đông máu? Điều này có đúng không?

Liệu đây có phải là một khám phá khoa học, hay chỉ là "cơn hoảng loạn về chế độ ăn uống" bị phóng đại? Hãy cùng khám phá sự thật y khoa đằng sau nó.

Cục máu đông thực chất là gì? Nó không chỉ đơn thuần là một "cục máu".

Ở vùng nông thôn, nhiều người cao tuổi gọi cục máu đông là "máu chặn đường". Thuật ngữ này tuy đơn giản, nhưng nó cũng phản ánh được bản chất của vấn đề. Nói một cách đơn giản, cục máu đông là máu không nên đông lại trong mạch máu. Khi nó đông lại, nó giống như một cục bùn đột nhiên bị kẹt trong đường ống nước, ngăn dòng nước chảy.

Cục máu đông không phải là vấn đề nhỏ; chúng có thể gây ra các trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng như đau tim, đột quỵ và thuyên tắc phổi. Điều này đặc biệt đúng với người trung niên và cao tuổi. Khi mạch máu cứng lại và máu trở nên nhớt, cục máu đông có thể ập đến bất ngờ và không báo trước, giống như một trận lở đất vào mùa xuân.

Nguyên nhân gốc rễ của huyết khối thường liên quan đến rối loạn lipid máu, tổn thương nội mô mạch máu và tình trạng máu tăng đông. Chất béo trong chế độ ăn uống, đặc biệt là chất béo bão hòa từ động vật, là thủ phạm chính gây ra tất cả những điều này.

Tại sao thịt mỡ lại trở thành "chất tăng tốc hình thành cục máu đông"?

Trong thực hành lâm sàng, người ta thường thấy người cao tuổi ở vùng nông thôn ăn nhiều thịt mỡ trong mỗi bữa ăn, vì tin rằng "ăn thịt mỡ sẽ khiến bạn no" và "bạn sẽ không có năng lượng nếu không có thịt mỡ". Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy axit béo bão hòa trong thịt mỡ có thể kích thích gan sản xuất nhiều cholesterol mật độ thấp, thường được gọi là "cholesterol xấu".

Loại cholesterol này giống như "rác" trong mạch máu; nó tích tụ trên thành mạch máu, tạo thành các mảng bám dần dần chặn dòng máu . Khi các mảng bám này vỡ ra, máu nhanh chóng đông lại tạo thành cục máu đông, giống như vỡ bờ kè sông, gây ra thảm họa.

Các nhà nghiên cứu tại Trường Y tế Công cộng Harvard đã tiến hành một nghiên cứu theo dõi kéo dài tám năm trên hai nhóm: một nhóm duy trì chế độ ăn nhiều chất béo động vật, trong khi nhóm còn lại tuân thủ chế độ ăn ít chất béo từ thực vật. Kết quả cho thấy nhóm thứ hai có nguy cơ hình thành cục máu đông thấp hơn gần 42%, đặc biệt là giảm đáng kể tỷ lệ huyết khối tĩnh mạch sâu ở não và chi dưới.

Ăn kiêng nhẹ có thực sự giúp máu lưu thông tốt hơn không?

Tôi từng điều trị cho một công nhân nhập cư đến từ tỉnh Hà Bắc, hơn sáu mươi tuổi, đã làm việc ở Bắc Kinh nhiều năm. Ông ấy ăn thịt lợn muối và thịt ba chỉ kho quanh năm, mỗi bữa ăn đều có rau xào với dầu mỡ. Một ngày nọ, ông ấy bị nhồi máu não đột ngột, dẫn đến liệt nửa người. Khi được đưa đến bệnh viện, cơ hội cứu chữa đã qua.

Sau đó, gia đình đã điều chỉnh chế độ ăn uống, loại bỏ hoàn toàn thịt mỡ, kiểm soát muối và dầu mỡ, tăng cường rau xanh và đậu. Trong thời gian hồi phục, tình trạng huyết khối không tái phát.

Đây không phải là trường hợp cá biệt. Thay đổi chế độ ăn uống hiện là một trong những cách tiết kiệm, an toàn và thiết thực nhất để ngăn ngừa cục máu đông. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chế độ ăn giàu chất xơ, ít chất béo và giàu chất chống oxy hóa có thể làm giảm hiệu quả độ nhớt của máu và cải thiện độ đàn hồi của mạch máu.

Đặc biệt, các loại ngũ cốc thô phổ biến ở nông thôn như ngô, đậu đỏ, yến mạch, khoai mỡ không chỉ cung cấp nguồn chất xơ dồi dào mà còn giúp chuyển hóa mỡ thừa, điều hòa đường huyết, lipid máu, có tác dụng tích cực trong việc phòng ngừa huyết khối.

“Không ăn thịt mỡ” là một tín hiệu về sức khỏe chứ không phải là mệnh lệnh tuyệt đối.

Không phải là bạn không thể ăn bất kỳ loại thịt mỡ nào; điều quan trọng là tần suất và lượng tiêu thụ. Cục máu đông hình thành do nhiều yếu tố, bao gồm chế độ ăn uống, cũng như:

- Ngồi lâu

- Hút thuốc và uống rượu

- Kiểm soát kém huyết áp và tăng lipid máu lâu dài

- Tình trạng tăng đông máu di truyền

Tránh thịt mỡ chỉ là một khía cạnh của việc quản lý rủi ro. Điều quan trọng là thiết lập các thói quen lành mạnh tổng thể. Đi bộ sau bữa ăn, thường xuyên kiểm tra lipid máu, uống đủ nước và duy trì sự ổn định cảm xúc đều có thể làm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông từ nhiều góc độ khác nhau.

Người trung niên và người cao tuổi nên ăn gì để tránh “bom mạch máu”?

Nhiều người dân ở vùng nông thôn cho rằng "bữa ăn đơn giản không đủ no", nhưng thực tế, chế độ ăn càng đơn giản và tự nhiên càng tốt cho sức khỏe mạch máu. Những gợi ý sau đây rất đáng để người trung niên và người cao tuổi áp dụng lâu dài:

Ăn ít thịt mỡ và nội tạng động vật; hạn chế lượng mỡ động vật tiêu thụ hàng tuần không quá 100 gam.

Thay thế mỡ lợn bằng dầu thực vật, chẳng hạn như dầu hạt cải hoặc dầu đậu phộng, nhưng phải kiểm soát lượng sử dụng.

Ăn ít nhất 500 gam rau mỗi ngày, chủ yếu là rau lá xanh, và bổ sung thêm trái cây và rau củ có nhiều màu sắc khác nhau.

Một nửa lượng thực phẩm chính nên được thay thế bằng ngũ cốc nguyên hạt thay vì gạo trắng và bột mì trắng.

Ăn các sản phẩm từ đậu nành và các loại hạt ở mức độ vừa phải, chẳng hạn như đậu nành, đậu đen, đậu phộng và quả óc chó, nhưng tránh tiêu thụ quá nhiều.

Uống nước đều đặn mỗi ngày để máu không bị quá đặc cũng là một cách tốt để ngăn ngừa cục máu đông. Đặc biệt, uống nửa cốc nước ấm vào buổi sáng khi thức dậy và buổi tối trước khi đi ngủ có thể giúp cải thiện lưu thông máu.

Một số người dễ bị cục máu đông hơn và cần phải đặc biệt cảnh giác.

Không phải ai cũng dễ bị cục máu đông. Một số người "dễ bị cục máu đông" bẩm sinh, ví dụ:

Những người có tiền sử lâu dài về tăng lipid máu, tăng huyết áp hoặc tiểu đường

Tiền sử gia đình bị nhồi máu não hoặc nhồi máu cơ tim

Những người nằm liệt giường hoặc ngồi trong thời gian dài, chẳng hạn như bệnh nhân sau phẫu thuật, tài xế và nhân viên văn phòng.

Những người có các triệu chứng như giãn tĩnh mạch và phù nề chi dưới

Ngoài việc đặc biệt chú ý đến chế độ ăn uống, những người này cần được khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm các chỉ số như lipid máu, đường huyết và homocysteine. Nếu cần, họ có thể sử dụng thuốc chống đông máu theo hướng dẫn của bác sĩ.

Tại sao nghiên cứu của Harvard đáng được chúng ta chú ý?

Nghiên cứu của Đại học Harvard này không phải là một kết luận đơn lẻ, mà dựa trên dữ liệu lớn, quan sát dài hạn và xác minh đa chiều. Tầm quan trọng của nó nằm ở việc nhắc lại một chủ đề đã cũ: các bệnh do chế độ ăn uống gây ra phải được phòng ngừa thông qua chế độ ăn uống.

Tại nước ta, xu hướng Tây hóa trong cơ cấu chế độ ăn uống đang ngày càng gia tăng, với ngày càng nhiều gia đình nông thôn mê mẩn đồ nướng, lẩu và đồ ăn nhanh, dẫn đến việc tiêu thụ thịt mỡ ngày càng tăng. Xu hướng huyết khối khởi phát sớm hơn, cấp tính hơn và nghiêm trọng hơn đang bắt đầu lan sang các vùng nông thôn và các thành phố vừa và nhỏ.

Ý nghĩa của nghiên cứu này không nằm ở việc "cấm thịt mỡ" mà là nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc ăn uống lành mạnh, đặc biệt là ở những người trung niên và cao tuổi, để họ hiểu rõ "nên ăn gì và không nên ăn gì".

Cuối cùng, "phương thuốc thần kỳ" thực sự nằm ngay trong khu vườn rau của bạn.

Bắp cải bạn trồng, khoai lang bạn làm, và đậu phụ bạn xay chính là những người bảo vệ sức khỏe mạch máu của bạn. Không ăn thịt mỡ không có nghĩa là mất đi vị giác; mà là giảm gánh nặng cho cơ thể và góp phần vào sức khỏe của bạn.

Cục máu đông không phải là một thảm họa bất ngờ, đột ngột; chúng là kết quả của những tổn thương tích tụ. Bắt đầu từ bữa ăn là cách đơn giản và hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh tật. Ngay cả khi bạn từng thích ăn thịt mỡ, cũng không bao giờ là quá muộn để thay đổi.