Trước khi trẻ bị cận thị, mắt của trẻ đã phát ra hai dấu hiệu cảnh báo, nhưng 90% cha mẹ không nhận thấy...

Ngoài việc xây dựng thói quen sinh hoạt và sử dụng mắt khoa học cho trẻ, nhiều cha mẹ băn khoăn liệu có cách nào nhận biết sớm dấu hiệu suy giảm thị lực hay không. Theo các bác sĩ nhãn khoa, câu trả lời là có. Trước khi cận thị hình thành, mắt của trẻ thực sự có những "tín hiệu báo động" sớm mà cha mẹ hoàn toàn có thể quan sát được.

Hai tín hiệu cho thấy trẻ đang "chuẩn bị cận thị"

1. Trẻ thường xuyên nheo mắt, nghiêng đầu khi nhìn đồ vật

Nheo mắt là phản xạ tự nhiên giúp trẻ tăng độ rõ nét nhờ tạo ra "hiệu ứng lỗ nhỏ", giảm ánh sáng tán xạ.

Với trẻ có kèm loạn thị, tình trạng nghiêng đầu khi xem TV hoặc cúi cằm để nhìn rõ hơn xảy ra khá phổ biến. Đây là cách trẻ dùng tư thế để giảm nhiễu quang học và cải thiện hình ảnh tương tự như "ống che nắng" của ống kính máy ảnh.

Một số trẻ còn có hành vi kéo căng khóe mắt để giúp tập trung điểm nhìn.

Nếu trẻ lặp lại những hành vi này thường xuyên, rất có thể thị lực đang giảm. Đối với trẻ đã bị cận, những động tác này còn làm tăng gánh nặng cho cơ mắt, khiến độ cận tiến triển nhanh hơn.

Trước khi trẻ bị cận thị, đôi mắt thường đã phát ra những “tín hiệu báo động” mà phần lớn phụ huynh dễ dàng bỏ qua

2. Trẻ ngày càng nhìn sát hơn

Khi trẻ đọc sách ở khoảng cách dưới 30 cm, hoặc xem TV mà liên tục tiến lại gần, điều đó cho thấy mắt không thể lấy nét ở khoảng cách bình thường, dấu hiệu điển hình của cận thị hoặc cận thị giả.

Một số trẻ còn gặp khó khăn khi chuyển tiêu điểm nhìn từ gần sang xa, dẫn đến hình ảnh chập, mờ, khiến trẻ buộc phải nhìn sát hơn.

Đây cũng là tín hiệu cảnh báo sớm nguy cơ cận thị, phụ huynh tuyệt đối không nên bỏ qua.

Ngoài ra, việc trẻ dụi mắt, chớp mắt liên tục sau thời gian dài sử dụng điện thoại, xem sách hoặc nhìn màn hình cũng cho thấy mắt mệt mỏi - yếu tố làm tăng nguy cơ cận thị nếu không được điều chỉnh kịp thời.

Làm sao xác định trẻ có thực sự sắp bị cận?

Cần dựa vào hai chỉ số quan trọng: tốc độ tăng chiều dài trục nhãn cầu và dự trữ viễn thị.

1. Tốc độ tăng trục nhãn cầu (axial length)

Trục nhãn cầu dài ra theo sự phát triển của trẻ, nhưng mức tăng có tiêu chuẩn an toàn:

3-5 tuổi: < 0,25 mm/năm

6-10 tuổi: < 0,20 mm/năm

Nếu trục nhãn cầu tăng nhanh hơn mức này, nguy cơ cận thị rất cao.

2. Dự trữ viễn thị (hyperopia reserve)

Đây được xem là "đồng hồ đếm ngược" của cận thị. Dự trữ viễn thị giảm dần theo tuổi, nhưng phải duy trì trên mức tối thiểu:

6 tuổi: ≥ +0.75D

7-8 tuổi: ≥ +0.50D

9-10 tuổi: ≥ +0.25D

Nếu trục nhãn cầu tăng nhanh hoặc dự trữ viễn thị thấp hơn ngưỡng cho phép, trẻ đã nằm trong nhóm nguy cơ cận thị.

Phụ huynh có thể làm gì để trì hoãn cận thị?

Dù áp dụng đầy đủ các biện pháp phòng ngừa, rất khó đảm bảo trẻ không cận. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy chỉ cần trì hoãn cận thị 1 năm, nguy cơ cận nặng trong tương lai sẽ giảm rõ rệt.

Đối với trẻ chưa bị cận:

- Tăng cường ≥ 2 giờ hoạt động ngoài trời/ngày hoặc ≥ 14 giờ/tuần.

- Sau mỗi 30 phút dùng mắt gần, nghỉ ngơi nhìn xa 3-5 phút.

- Kiểm tra mắt định kỳ mỗi 3-6 tháng để xác định xu hướng phát triển.

Đối với trẻ đã bị cận:

- Tuân thủ phác đồ của bác sĩ, tái khám mỗi 3 tháng.

- Với trẻ tăng độ nhanh, nên áp dụng biện pháp kiểm soát tiến triển như:

Kính gọng kiểm soát cận thị (kính défocus)

Kính áp tròng Ortho-K

Kính tiếp xúc mềm kiểm soát cận thị

Thuốc nhỏ mắt Atropine nồng độ thấp (theo chỉ định chuyên khoa)

Có thể phối hợp cả quang học và thuốc để tối ưu hiệu quả.

Kiểm soát cận thị là hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì của cả gia đình. Nhưng mỗi lần trì hoãn sự xuất hiện của cận thị, hay làm chậm tốc độ tăng độ, đều là một "chiến thắng nhỏ" mang ý nghĩa lớn đối với tương lai thị lực của trẻ.