Trẻ em nói muộn có IQ cao hơn không? Ai thông minh hơn, 'trẻ biết nói sớm' hay 'trẻ biết nói muộn'? Sự thật có thể khiến bạn bất ngờ!

Quá trình học nói của trẻ: Không phải cứ sớm là tốt

Lấy ví dụ từ bé Trung - con của một người bạn tôi. Khi mới ba tháng tuổi, bé đã biết ê a đáp lại lời người lớn, một tuổi thì gọi được ba mẹ, thậm chí còn bắt chước được tiếng chó mèo khiến ai nấy đều khen ngợi. Điều này dễ khiến nhiều người tin rằng nói sớm đồng nghĩa với thông minh.

Quá trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ rất khác nhau và có nhiều mức độ (Ảnh minh họa)

Thế nhưng, ở một trường hợp khác, bé nhà hàng xóm hai tuổi rưỡi vẫn chưa nói được từ rõ ràng nào khiến gia đình lo lắng. Không ngờ khi bước sang tuổi lên ba, bé nói thành thạo, vốn từ vựng phong phú và trở thành một trong những học sinh hoạt bát nhất lớp mẫu giáo.

Thực tế cho thấy, quá trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ rất khác nhau và có nhiều mức độ. Mặc dù các mốc như ba tháng ê a, một tuổi gọi ba mẹ, hai tuổi nói cụm từ, ba tuổi ghép câu thường được coi là chuẩn trung bình, nhưng đó không phải là quy định cứng nhắc. Có những trẻ phát triển chậm hơn bình thường nhưng hoàn toàn khỏe mạnh và phát triển trí tuệ bình thường.

Trí tuệ và ngôn ngữ: Có mối liên hệ, nhưng không phải tuyệt đối

Câu chuyện về Albert Einstein, thiên tài vật lý nổi tiếng, người được cho là đến ba tuổi mới bắt đầu nói, thường được dùng để minh chứng rằng nói muộn không đồng nghĩa với kém thông minh. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo không nên lấy những trường hợp đặc biệt như vậy làm tiêu chuẩn chung.

Việc trẻ nói muộn có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Một số trẻ có trung khu ngôn ngữ trong não phát triển chậm. Một số khác có vấn đề về thính lực, không tiếp nhận được âm thanh rõ ràng để học nói. Cũng có trường hợp do cha mẹ giao tiếp quá nhiều, vô tình “nói hộ” con mọi thứ, khiến trẻ không có cơ hội tự mình diễn đạt.

(Ảnh minh họa)

Một trường hợp khác là cha mẹ quá đặt nặng việc con phải nói tiếng phổ thông chuẩn, không được nói tiếng địa phương. Sự cấm đoán này khiến trẻ mất đi sự thoải mái và bị kiềm chế trong giai đoạn vàng để phát triển ngôn ngữ.

Nếu trẻ đến hai tuổi vẫn chưa thể nói được cụm từ đơn giản, hoặc ba tuổi chưa thể nói câu hoàn chỉnh, cha mẹ nên cân nhắc đưa trẻ đi kiểm tra phát triển ngôn ngữ và tâm lý, tránh để lỡ mất thời điểm can thiệp hiệu quả. Tuy vậy, cũng cần tránh đánh đồng mọi trẻ nói muộn là có vấn đề, bởi mỗi đứa trẻ có một tốc độ phát triển riêng biệt.

Nguyên nhân ảnh hưởng đến thời điểm trẻ bắt đầu nói

Yếu tố đầu tiên là di truyền. Gen FOXP2, nằm trên nhiễm sắc thể số 7, được coi là một trong những gen có vai trò quan trọng đối với khả năng ngôn ngữ. Một số trẻ có cấu trúc gen này hoạt động chậm hơn, dẫn đến khả năng nói bị trì hoãn. Ngoài ra, các vấn đề về thính lực, dây thắng lưỡi ngắn hoặc rối loạn phát âm cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng nói.

(Ảnh minh họa)

Yếu tố thứ hai là môi trường. Gia đình có thói quen trò chuyện, đọc sách, kể chuyện thường xuyên sẽ tạo điều kiện tốt cho trẻ phát triển ngôn ngữ. Ngược lại, những gia đình quá bao bọc, hiểu ý con quá nhanh và không khuyến khích con tự nói ra nhu cầu có thể làm trẻ thụ động trong giao tiếp.

Ngoài ra, tính cách cá nhân của trẻ cũng đóng vai trò không nhỏ. Có những trẻ hướng nội, thích quan sát và suy nghĩ trước khi thể hiện. Khi các em cảm thấy đủ tự tin, khả năng nói sẽ bộc lộ rõ ràng và đôi khi còn vượt xa mong đợi.

Nói sớm hay muộn không quyết định tất cả

Trong một nhóm chia sẻ của các bà mẹ, có người kể rằng con mình đến ba tuổi rưỡi mới bắt đầu nói, nhưng câu đầu tiên lại là một bài thơ Đường khiến cả nhà bất ngờ. Một bà mẹ khác cho biết con mình nói sớm nhưng không hứng thú với học hành. Những chia sẻ này cho thấy rằng, việc trẻ nói sớm hay muộn không phải là yếu tố quyết định tương lai của trẻ.

(Ảnh minh họa)

Quan trọng hơn cả là quá trình phát triển toàn diện của trẻ. Ngôn ngữ chỉ là một trong nhiều năng lực của trí não, bên cạnh khả năng tư duy logic, vận động, cảm xúc và tương tác xã hội. Một đứa trẻ có thể nói sớm, nhưng lại chậm về vận động hoặc gặp khó khăn trong tương tác. Ngược lại, trẻ nói muộn có thể có khả năng tập trung cao, tư duy hình ảnh tốt và phát triển mạnh ở các lĩnh vực khác.