Trẻ bao nhiêu tuổi có thể 'hiểu' lời người lớn? Nếu sớm hơn độ tuổi này, xin chúc mừng bạn có một đứa con thông minh

Nhiều bà mẹ chia sẻ rằng khi chăm con, dù bé chưa biết nói hay hiểu chuyện, họ vẫn thường tự lẩm nhẩm trò chuyện cùng con. Kể về những người gặp trên đường, chuyện gì vừa xảy ra, hay "mẹ muốn bàn với con việc này nọ". Nói nhiều đến mức đôi khi chính mẹ cũng thấy buồn cười: "Nói nhiều thế để làm gì nhỉ? Con đâu có hiểu."

Thế rồi bất chợt một ngày, khi bạn nói: "Chúng ta ra ngoài đi dạo nào, để mẹ bế con nhé." Thật bất ngờ, bé bỗng giơ hai tay lên, ánh mắt rạng rỡ nhìn bạn chờ đợi. Khoảnh khắc ấy khiến bạn kinh ngạc: "Con mình thực sự hiểu lời mẹ nói!". Niềm vui ấy thật khó diễn tả thành lời.

Vậy bạn có biết bé bắt đầu "hiểu lời" từ độ tuổi nào không? Nếu sớm hơn mốc này, xin chúc mừng bạn có một em bé thông minh.

Nếu em bé nhà bạn có thể hiểu được lời nói của người lớn sớm hơn độ tuổi này và có những phản hồi phù hợp thì chứng tỏ bé rất thông minh đấy. (Ảnh minh họa)

Khi nào trẻ bắt đầu "hiểu lời"?

Nhiều mẹ nghĩ rằng trẻ chỉ "hiểu lời" khi biết nói, thậm chí là khi có thể đối đáp bình thường. Nhưng thực tế không phải vậy. Hiểu lời không đồng nghĩa với việc có thể nói ra. Giống như nhiều người hiểu tiếng Anh nhưng không thể giao tiếp. Khả năng "thấu hiểu ngôn ngữ" của trẻ thường xuất hiện sớm hơn chúng ta tưởng tượng rất nhiều.

Nghiên cứu cho thấy hầu hết trẻ khoảng 12 tháng tuổi (1 tuổi) đã có thể hiểu một số từ đơn giản và ngữ điệu. Những từ thường dùng như "ăn cơm", "không được", "lại đây", "bế bế" - dù chưa nói được nhưng bé có thể "đoán ý" qua ngữ điệu, biểu cảm và hành động của chúng ta.

Đến 18 tháng tuổi, hầu hết trẻ đã hiểu được những câu phức tạp hơn như "cất đồ chơi vào hộp đi" hay "mẹ một lát sẽ về". Vì vậy, nếu bé nhà bạn mới hơn 1 tuổi đã có phản ứng cho thấy bé "hiểu lời", ví dụ khi bạn nói "lại đây", bé bò về phía bạn. Khi bạn nói "không được", dù chưa nói nhưng bé nhíu mày rồi dừng lại - điều này có nghĩa bé đang dùng cách riêng để phản hồi ngôn ngữ của bạn.

Khả năng thấu hiểu ngôn ngữ của trẻ không xuất hiện đột ngột trong một ngày, mà được tích lũy dần qua những tương tác hàng ngày. Nếu quan sát kỹ, bạn sẽ nhận ra những "dấu hiệu" cho thấy bé bắt đầu hiểu bạn.

Những biểu hiện sau chứng tỏ trẻ đang phát triển khả năng ngôn ngữ:

1. Biết kết hợp động tác

Khi trẻ biết đi nhưng chưa nói sõi, nhưng có thể thực hiện động tác theo lời. Ví dụ khi bạn nói "đưa cốc cho mẹ", bé vui vẻ đưa ngay; Bạn nói "bế bế nào", bé liền giơ hai tay lên. Sự xuất hiện đồng thời của "ngôn ngữ + hành động" này là tín hiệu quan trọng cho thấy bé đã hiểu lời.

2. Hiểu được ngôn ngữ "ngăn cản"

Khi bạn nói "không được", bé liếc nhìn bạn rồi do dự dừng lại - dù có thể chưa thực sự muốn. Điều này cho thấy bé không chỉ hiểu lời nói mà còn nhận biết được "sắc thái cảm xúc": Nếu làm vậy, mẹ sẽ không vui.

3. Có phản ứng "chỉ vật"

Bạn hỏi "chú chó đâu rồi?", bé lập tức nhìn về phía chú chó nhồi bông trên ban công, thậm chí dùng tay chỉ. Khả năng kết nối ngôn ngữ với vật thể thực tế là cột mốc quan trọng trong quá trình hình thành khả năng thấu hiểu ngôn ngữ.

4. Dùng "ngôn ngữ cơ thể" phản hồi

Dù chưa nói được câu hoàn chỉnh, nhưng bé biết gật đầu, lắc đầu, thậm chí nhíu mày, chu môi. Những cử chỉ nhỏ này đều là cách bé thể hiện sự hiểu lời bạn. Đừng xem nhẹ những phản ứng "chưa biết nói" này, chúng chính là biểu hiện cho thấy bé đang chủ động tham gia giao tiếp. Hành trình ngôn ngữ không bắt đầu từ miệng, mà từ tai, ánh mắt và cử chỉ.

Vì sao trẻ "hiểu lời sớm" thường thông minh hơn?

"Thông minh" có nhiều dạng, không phải cứ "biết nói sớm" là thông minh. Nhưng có một chỉ số quan trọng "khả năng thấu hiểu". Hiểu lời là dấu hiệu quan trọng cho sự phát triển nhận thức. Khả năng thấu hiểu ngôn ngữ không đơn thuần là ngôn ngữ, mà còn phản ánh năng lực xử lý logic của não bộ trẻ với thế giới bên ngoài.

Nếu khi chưa biết nói, bé đã có thể từ ngữ điệu và lời nói của mẹ suy luận ra "ý mẹ muốn", điều này chứng tỏ não bộ bé đang "chuẩn bị vượt trước".

Đặc biệt, những trẻ có các đặc điểm sau thường phát triển ngôn ngữ và tư duy nhanh hơn:

- Thích bắt chước, dù chưa hiểu lời vẫn bắt chước ngữ điệu.

- Hiểu trước logic "trình tự", như "ăn xong mới đi chơi".

- Biết quan sát cảm xúc người khác, ví dụ thấy mẹ nhíu mày liền biết kiềm chế.

- Có nhu cầu biểu đạt mạnh, chưa nói được nhưng hay kéo tay mẹ để "thể hiện ý muốn".

Khả năng thấu hiểu là tín hiệu cho thấy tư duy thức tỉnh sớm. Một đứa trẻ thông minh thường không phải là biết nói sớm, mà là khi bạn chưa nói hết lời, bé đã "thấu hiểu trong lòng".

Làm thế nào giúp trẻ "hiểu lời" sớm hơn?

Dĩ nhiên, mỗi trẻ có nhịp độ phát triển riêng. "Con nhà người ta 1 tuổi đã hiểu lời" không có nghĩa con mình chậm phát triển. Chỉ cần bé phát triển trong phạm vi bình thường, chúng ta không nên quá lo lắng. Bởi có trẻ khả năng thấu hiểu tốt nhưng biểu đạt hơi muộn. Có bé nhạy cảm về cảm xúc, phản ứng với "mệnh lệnh" không rõ ràng nhưng thế giới nội tâm lại vô cùng phong phú. Lại có những bé bề ngoài lạnh lùng nhưng nội tâm sôi nổi, nhìn có vẻ chậm chạp nhưng thực chất luôn lắng nghe, ghi nhớ và chuẩn bị để "mở miệng là gây bất ngờ".

Nếu muốn hỗ trợ bé "hiểu lời" và "thấu hiểu" tốt hơn, chúng ta có thể áp dụng những phương pháp nhỏ sau:

- Dùng từ ngữ cụ thể, ví dụ "đưa quả táo cho mẹ" thay vì "đưa mẹ cái đó".

- Kết hợp động tác, vừa nói vừa chỉ vừa làm để bé hiểu mối liên hệ giữa ngôn ngữ và hành động.

- Đọc sách tranh, hát đồng dao - những ngôn ngữ lặp lại giúp bé xây dựng trí nhớ ngôn ngữ.

- Đáp lại mọi "nỗ lực giao tiếp" của bé, dù chỉ là một cử chỉ nhỏ cũng cần phản hồi nghiêm túc.

Ngôn ngữ là kết nối, là yêu thương. Những tương tác ngôn ngữ giữa cha mẹ và con cái thực chất là cây cầu của mối quan hệ thân thiết. Vì vậy, hãy trò chuyện nhiều hơn với con nhé!