Nghiên cứu của Mỹ: 3 sai lầm âm thầm 'kéo tụt' IQ của con, rất nhiều cha mẹ đang mắc phải

1. "Bạo lực" ngôn từ

Kết quả nghiên cứu từ Đại học Harvard cho thấy những người thường xuyên bị cha mẹ quát mắng trong thời thơ ấu có sự kết nối yếu hơn giữa vùng Wernicke (vùng não chịu trách nhiệm hiểu ngôn ngữ) và thùy trán trước (vùng não quan trọng cho xử lý và tiếp nhận ngôn ngữ). Nghiên cứu năm 2011 của nhóm giáo sư Teicher cũng chỉ ra rằng "tấn công bằng ngôn từ" từ cha mẹ làm tăng 14% khối lượng chất xám tại vùng thái dương bên trái, khu vực liên quan đến khả năng ngôn ngữ. Tuy nhiên, sự gia tăng này lại là dấu hiệu của sự phát triển lệch lạc, không lành mạnh.

Điều này dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: Trẻ bị mắng nhiều sẽ giảm khả năng hiểu và diễn đạt, suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng đến tư duy và lâu dài là làm giảm chỉ số IQ.

Những hành vi tưởng chừng vô hại của cha mẹ có thể khiến chỉ số IQ của trẻ giảm từ 15–20% (Ảnh minh hoạ)

Nhiều bậc phụ huynh thường than phiền rằng "Sao nói mãi con vẫn không hiểu?" và rồi mất kiên nhẫn, buông lời quát tháo. Tuy nhiên, khi bị mắng, tâm trí của trẻ không còn khả năng tiếp nhận thông tin. Thay vào đó, trẻ bị nhấn chìm trong nỗi sợ hãi, hoang mang và bất an. Chính những cảm xúc tiêu cực này khiến não bộ "đóng băng", khiến trẻ càng khó hiểu vấn đề.

Sự lặp lại của hành vi này dẫn đến việc trẻ mất tập trung, phản ứng chậm, tự ti và cuối cùng bị gắn mác "đần độn" đúng như những lời cha mẹ đã vô tình thốt ra.

2. Lời tiên tri tự ứng nghiệm

Những câu nói như "Con chả làm được gì nên hồn," "Đúng là đồ vô dụng," "Sao con ngốc thế?" hay "Lười như hủ chìm," có thể mang sức tàn phá ghê gớm hơn bạn nghĩ.

Trong tâm lý học, hiện tượng này được gọi là "lời tiên tri tự ứng nghiệm". Nếu một đứa trẻ liên tục bị gán cho những nhãn mác tiêu cực như "kém cỏi", "vô dụng", dần dần, trẻ sẽ tin vào điều đó và trở nên đúng như vậy.

(Ảnh minh hoạ)

Một chia sẻ trên diễn đàn Zhihu đã phản ánh rõ ràng hậu quả của việc bị phủ định từ nhỏ: "Làm gì cũng thấy vô vọng, chẳng việc nào làm tới cùng".

Khi bị chỉ trích và giới hạn quá nhiều, trẻ mất đi sự tự tin, không dám thử thách, không dám sai lầm và không dám thể hiện bản thân. Điều này khiến trẻ sợ hãi bước ra khỏi vùng an toàn, tin rằng mình là kẻ "vô dụng" như những gì người lớn từng nói.

3. Niềm vui rác

Một trong những yếu tố khiến trẻ tụt dốc nhanh chóng mà cha mẹ ít để ý là sự sa đà vào "niềm vui rác" - những hoạt động tiêu khiển ngắn hạn, nhanh chóng nhưng không mang lại giá trị thực sự.

Mạng xã hội, trò chơi điện tử, video ngắn... là những ví dụ điển hình. Chúng rất dễ gây nghiện vì tạo ra cảm giác "sướng tức thì". Tuy nhiên, càng đắm chìm trong đó, trẻ càng lười suy nghĩ, kém tập trung, mất kiểm soát bản thân và dần trở nên trì trệ, mệt mỏi với việc học hành.

(Ảnh minh hoạ)

Đặc biệt trong giai đoạn tiểu học - thời điểm vàng để hình thành thói quen tư duy - việc trẻ bị "đầu độc" bởi những "niềm vui rác" này sẽ làm suy giảm khả năng tập trung, tư duy sâu và tự học.

Về lâu dài, trẻ mất hứng thú với việc học hỏi, suy nghĩ hay sáng tạo, và trí thông minh của trẻ dần bị "gỉ sét".

Giải pháp: Nuôi dưỡng "tư duy phát triển" và đồng hành đúng cách

Vậy, cha mẹ nên làm gì để ngăn chặn những "kẻ đánh cắp" trí thông minh này và giúp con phát triển toàn diện?

- Nuôi dưỡng "tư duy phát triển": Giúp con tin rằng "Mình có thể giỏi lên nếu cố gắng", thay vì nghĩ "Mình chỉ đến thế thôi, cố cũng vô ích".

- Khen ngợi nỗ lực, không chỉ thành tích: Thay vì nói "Con giỏi quá vì được 10 điểm", hãy nói "Mẹ thấy con học rất chăm chỉ, thật kiên trì".

- Khi con sai, hãy cùng tìm giải pháp: Đừng vội kết luận "Con không làm được", mà hãy nói "Con chưa làm được, nhưng mình cùng tìm cách khác nhé".

(Ảnh minh hoạ)

- Kiên nhẫn và thấu hiểu: Những lời mắng chửi chỉ khiến con sợ hãi, không giúp con hiểu vấn đề. Lời nói nhẹ nhàng, dẫn dắt mới là chìa khóa giúp não bộ trẻ "bật sáng".

Đừng đợi đến khi con mất đi sự tự tin, tinh thần hay khả năng học tập mới hối hận. Trí thông minh của con không chỉ đến từ gene, mà còn được nuôi dưỡng mỗi ngày từ ánh mắt, lời nói và cách cha mẹ đồng hành.

Hãy bắt đầu thay đổi từ hôm nay, chỉ cần điều chỉnh một chút trong cách cư xử, bạn đã mở ra một cánh cửa mới cho tương lai tươi sáng của con. Bởi vì, trẻ em không "ngốc", chúng chỉ đang chờ đợi được yêu thương và dẫn dắt đúng cách.