Chủ nhật, 17/08/2025
Phản ứng phụ do thuốc là một tai biến rất thường gặp trong thực hành lâm sàng, gây ảnh hưởng đến khoảng 10% - 20% số người sử dụng thuốc.
Loại tai biến này không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh, làm phức tạp quá trình điều trị, mà còn có thể tác động không nhỏ tới mối quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Các phản ứng phụ do thuốc được chia làm 2 nhóm chính là nhóm có thể dự báo và nhóm không thể dự báo trước, trong đó, các phản ứng dị ứng (hay còn gọi là quá mẫn) thuộc nhóm thứ hai. Loại phản ứng này có liên quan đến cơ chế miễn dịch, chiếm 1/5 đến 1/7 tổng số các trường hợp phản ứng phụ do thuốc.
Các thể dị ứng thuốc thường gặp nhất trên lâm sàng là các phản ứng dị ứng tức thì gây ra do kháng thể IgE (như sốc phản vệ, mày đay, phù mạch…) và các phản ứng dị ứng muộn liên quan đến tế bào lympho T (như hồng ban đa dạng, đỏ da toàn thân, Hội chứng Lyell, Hội chứng Stevens - Johnson…).
Biểu hiện ở da và niêm mạc là những biểu hiện thường gặp nhất và xuất hiện tương đối sớm trong hầu hết các phản ứng dị ứng thuốc, có thể ở mức độ nhẹ và thoáng qua nhưng cũng có thể rất nặng, thậm chí đe doạ tính mạng người bệnh.
Các yếu tố chỉ điểm liên quan đến tiền sử bệnh và cách sử dụng thuốc
Các phản ứng dị ứng thuốc nói chung và dị ứng thuốc nặng nói riêng có thể được nhận biết sớm trong nhiều trường hợp thông qua một số dấu hiệu chỉ điểm, đáng lưu ý là các yếu tố liên quan đến tiền sử bệnh tật và các dấu hiệu xuất hiện sớm ở da và niêm mạc sau dùng thuốc của người bệnh. Việc nhận biết sớm này có thể giúp các thầy thuốc kịp thời có những biện pháp can thiệp tích cực nhằm ngăn ngừa sự xuất hiện của các phản ứng dị ứng nặng.
Những người có tiền sử mắc các bệnh dị ứng như hen phế quản, viêm mũi dị ứng, dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn…, đặc biệt là dị ứng thuốc, sẽ có nguy cơ bị dị ứng khi sử dụng thuốc cao hơn so với những người không có tiền sử dị ứng. Do đó, trước khi chỉ định một loại thuốc, các thầy thuốc cần khai thác kỹ tiền sử dị ứng thuốc trước đây của người bệnh, đặc biệt lưu ý tên loại thuốc mà người bệnh đã từng bị dị ứng để tránh dùng lại các loại thuốc này cũng như tránh các thuốc có mẫn cảm chéo với chúng. Nếu người bệnh biết được loại thuốc mà mình bị dị ứng nên chủ động thông báo cho thầy thuốc. Bên cạnh tiền sử dị ứng thuốc, cách thức sử dụng thuốc cũng là một yếu tố có thể góp phần làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc.
Ví dụ như việc sử dụng cùng lúc nhiều loại thuốc hoặc dùng cách quãng, không liên tục, dùng nhắc lại nhiều lần một loại thuốc đều có thể làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc, mặc dù cơ chế chính xác của hiện tượng này còn chưa được hiểu rõ. Trong số các đường sử dụng thuốc, khả năng kích thích sinh kháng thể dị ứng giảm dần theo thứ tự: dùng tại chỗ > tiêm dưới da > tiêm bắp > uống > tiêm tĩnh mạch. Như vậy, việc dùng thuốc tại chỗ kéo dài, đặc biệt các loại kháng sinh, sẽ có nguy cơ gây dị ứng thuốc cao hơn so với các đường dùng khác của thuốc.
Ngoài ra, việc tăng liều trong quá trình đang dùng thuốc cũng có thể làm tăng nguy cơ gây ra các phản ứng dị ứng với thuốc. Trong số các yếu tố liên quan đến tình trạng bệnh lý của người bệnh, việc bị nhiễm một số loại virut như HIV, Epstein-Barr virus, cytomegalovirus, herpesvirus hoặc mắc các bệnh lý gây suy giảm chức năng gan, thận đều có thể làm tăng nguy cơ dị ứng với thuốc.
Hội chứng Lyell - một trong những biểu hiện dị ứng thuốc nguy hiểm nhất
Một số yếu tố tuy không làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc nhưng có thể làm tăng nặng các phản ứng dị ứng thuốc nếu chúng xảy ra. Hen suyễn có thể gây các cơn co thắt phế quản nặng, ít đáp ứng với các thuốc chống dị ứng trong những phản ứng dị ứng tức thì. Tăng huyết áp và bệnh mạch vành có thể gây ra các biến chứng nặng ở những bệnh nhân bị sốc phản vệ do thuốc, đặc biệt trong quá trình dùng adrenalin. Việc sử dụng trước đó một số loại thuốc như nhóm ức chế men chuyển (captopril, enalapril…), nhóm chẹn bêta giao cảm (propranolol, metoprolol…) cũng có thể làm tăng nặng các phản ứng dị ứng tức thì do thuốc hoặc làm phức tạp quá trình điều trị.
Các yếu tố chỉ điểm ở da, niêm mạc
Đối với các phản ứng dị ứng tức thì, một trong những tiền triệu quan trọng báo hiệu sốc phản vệ do thuốc là việc đột ngột nổi ban đỏ ngứa sau dùng thuốc, đặc biệt ở vùng quanh miệng, gan bàn tay, bàn chân và da đầu. Phản ứng bốc hoả ở mặt và vùng trên ngực, đôi khi đi liền với ngạt sổ mũi, đỏ mắt và chảy nước mắt sau khi dùng thuốc cũng là những dấu hiệu có thể báo hiệu sự xuất hiện nhanh chóng của phản ứng phản vệ sau đó.
Ngoài ra, có một số biểu hiện không đặc hiệu khác cũng có thể là tiền triệu báo hiệu sự xuất hiện của sốc phản vệ do thuốc như cảm giác lo lắng, kích thích, bồn chồn, sợ chết hoặc những điều bất hạnh xảy ra sau dùng thuốc. Bên cạnh sốc phản vệ, phù mạch ở lưỡi và thanh quản cũng là những thể dị ứng thuốc cấp tính rất nguy hiểm vì có thể gây suy hô hấp và tử vong nhanh chóng. Cảm giác vướng ở họng, bó chặt họng, khản giọng, khó nói, tiết nước bọt có thể là tiền triệu báo hiệu sự xuất hiện của thể dị ứng này. Ngay khi xuất hiện các dấu hiệu sớm này, việc ngưng sử dụng thuốc gây dị ứng và dùng ngay các thuốc chống dị ứng là cần thiết.
Đối với các phản ứng dị ứng thuốc chậm, việc xuất hiện các ban thâm nhiễm, nổi gờ trên mặt da, sưng nề ở mặt sau dùng thuốc có thể là những dấu hiệu tiền triệu của Hội chứng DRESS. Trong khi đó, tổn thương dạng bia bắn không đặc hiệu hoặc ban đỏ lan toả, đặc biệt ở lưng và ngực, nổi bọng nước và viêm trợt niêm mạc miệng họng là những dấu hiệu có thể báo hiệu sự xuất hiện của Hội chứng Lyell và Stevens-Johnson. Nổi ban đỏ và sưng nề ở mặt, các mặt duỗi của chân tay ngày càng lan rộng cũng là những tiền triệu của đỏ da toàn thân do dị ứng thuốc.
Các yếu tố chỉ điểm khác
Sốt cao (trên 39ºC), nổi hạch, đau khớp, sưng khớp cũng có thể là những tiền triệu của các phản ứng dị ứng thuốc nặng như Hội chứng DRESS hoặc bệnh huyết thanh.
Thương hiệu thời trang cao cấp Gucci gần đây lại khiến dân tình 'mắt tròn...
Kỳ quặc 4 phương - 05.03.2020
Trong số những bệnh rối loạn tâm thần, có những bệnh phổ biến và những bệnh rất hiếm gặp. Thậm chí, các thể bệnh tâm thần hiếm gặp khiến các chuyên gia rất khó...
Kỳ quặc 4 phương - 02.03.2020
Đối với cuộc sống ở những thành phố lớn, việc bà ngoại lên trông cháu là điều hết sức phổ biến. Nhiều người chọn bà ngoại thay vì bà nội để tránh những mâu...
Kỳ quặc 4 phương - 19.01.2020
Cô gái Lara Sanson đến từ Argentina phải khâu 40 mũi ở mặt sau khi bị chó cưng tấn công khi cô đang cố gắng tạo dáng chụp ảnh với nó.
Kỳ quặc 4 phương - 19.09.2019
Thấy ngọc trai trong những con trai, sò biển là chuyện không có gì lạ. Nhưng để thấy được 48 viên ngọc khi ăn một con hàu thì quả thật người đàn ông này...
Kỳ quặc 4 phương - 09.03.2019
Nhận được tin báo về những tiếng động kỳ lạ phát ra từ một ngôi mộ của người trông coi nghĩa trang, cảnh sát lập tức có mặt, mở ngôi mộ và phát hiện...
Chăm con - 1 giờ, 1 phút trước
Việc một người đàn ông trở thành ông bố tốt không chỉ phụ thuộc vào giáo dục, hoàn cảnh sống hay tính cách. Theo nhiều nghiên cứu khoa học quốc tế, một số đặc...
Kiến thức - 1 giờ, 9 phút trước
Để đảm bảo không gian biệt phủ luôn sạch sẽ, mỗi tháng người chủ tốn 2 tỷ đồng để chi trả cho nhân viên chăm sóc vườn và nhà.
Kiến thức - 1 giờ, 9 phút trước
Kỳ nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 năm nay kéo dài 4 ngày, cộng thêm thời tiết Hà Nội đang ở thời điểm đẹp trong năm, khiến nhu cầu du lịch Thủ đô tăng cao....
Đời sống trẻ - 1 giờ, 10 phút trước
'Nói thiệt bạn đừng buồn nha. Bạn phân chia rạch ròi còn hơn người dưng nữa', là một trong số rất nhiều bình luận bên dưới bài đăng của một người chị đã lập...
Kiến thức - 1 giờ, 13 phút trước
Chỉ còn khoảng 4 tháng nữa, nhiều người dùng SIM di động tại Việt Nam sẽ có nguy cơ bị khóa SIM, thu hồi số điện thoại.
Chuyện làng sao - 1 giờ, 15 phút trước
Tin sao Việt 17/8/2025: Đứng trước tin đồn, Dương Cẩm Lynh mới đây đã lên tiếng. Đoạn tin nhắn với Phương Mỹ Chi lúc nửa đêm được chính nhạc sĩ này tung lên mạng...
Tin trong ngày - 1 giờ, 15 phút trước
Mùa tuyển sinh 2025 đang bước vào giai đoạn “căng như dây đàn” khi hàng triệu sĩ tử cả nước nín thở chờ đợi điểm chuẩn từ các trường đại học. Để giúp thí...
Đời sống số - 1 giờ, 21 phút trước
Không giống như chữ số cuối cùng của số điện thoại, bạn có thể chọn chữ số cuối cùng của ngày sinh dựa trên sở thích của riêng bạn. Chữ số cuối cùng trong...
Tin trong ngày - 2 giờ, 60 phút trước
Sau ngày 1/7/2014, việc tự ý chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang mục đích phi nông nghiệp sẽ bị xử lý nghiêm khắc.
Phong thủy - 2 giờ, 8 phút trước
Trồng cây không chỉ là thú vui tao nhã mà còn là cách nuôi dưỡng tâm hồn, thu hút năng lượng tích cực và rước tài lộc vào nhà một cách tự nhiên nhất....
Tin trong ngày - 2 giờ, 9 phút trước
Từ năm 2026, khi Luật Nhà giáo chính thức có hiệu lực, lương giáo viên sẽ được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp.
Kiến thức - 2 giờ, 9 phút trước
Các thông tin như họ tên, ngày sinh, địa chỉ, số điện thoại, số căn cước, tài khoản ngân hàng, thói quen mua sắm, sở thích… của bạn có thể bị lộ nếu có...
Kiến thức - 2 giờ, 10 phút trước
Có thông tin cho rằng, người dân không cần mua Bảo hiểm xe máy bắt buộc, chỉ cần mua loại tự nguyện khi tham gia giao thông sẽ không lo bị phạt. Thực hư...
Kiến thức - 3 giờ, 30 phút trước
Chỉ cần có đủ 2 điều kiện này, xây nhà trên đất nông nghiệp sẽ không bị phạt.
Kiến thức - 3 giờ, 31 phút trước
Loài vật này hiện chỉ còn chưa đến 150 cá thể trong tự nhiên, đây là con số khiến chúng đứng trước bờ vực tuyệt chủng.
Tin trong ngày - 3 giờ, 35 phút trước
Dưới đây sẽ là thông tin chi tiết về những lý do chính đáng được vắng mặt ngày nhập ngũ năm 2025, ai cũng cần lưu tâm.
Chăm con - 3 giờ, 35 phút trước
Ngày nay, chiều cao không chỉ là yếu tố về sức khỏe mà còn trở thành một “lợi thế cạnh tranh” trong học tập, công việc và cuộc sống. Chính vì vậy, nhiều phụ...
Địa chỉ ăn ngon - 3 giờ, 37 phút trước
Món thịt dê, một đặc sản tưởng chừng quen thuộc, đã trở thành tâm điểm trong một chương trình truyền hình của đài KBS - Hàn Quốc, khiến hai du khách nước này phải...
Kiến thức - 3 giờ, 3 phút trước
Nghị định 168 quy định rõ về việc xử phạt sử dụng xe máy quá niên hạn sử dụng tham gia giao thông đường bộ.
Tin trong ngày - 3 giờ, 11 phút trước
Người dân Việt Nam sắp được trải nghiệm một tiện ích công nghệ đột phá thông qua ứng dụng VNeID, hứa hẹn thay đổi đáng kể cách thức tương tác với các dịch vụ...