Thứ bảy, 02/08/2025
Nghe về tục treo người chết, cúng ma khô của người Mông nơi đây vẫn khiến không ít người rùng mình, kinh sợ.
Hủ tục mới nghe đã rùng mình
Cái tên Tà Si Láng có lẽ không còn xa lạ đối với nhiều người. Đó là vùng đất một thời xa xưa ngập tràn cây anh túc và người dân hút thuốc phiện như... thuốc lào. Cách thị trấn huyện lỵ Văn Chấn chưa đầy 20km, nhưng con đường độc đạo viền núi đầy trắc trở, nguy hiểm lên Tà Si Láng thật kinh khủng. Chính địa hình như vậy nên “ánh sáng của nền văn minh” cũng đến vùng đất này muộn màng. Tà Si Láng giờ đây không còn bị cô lập nữa nhưng vẫn còn hoang vu và lạc hậu, thậm chí còn đầy rẫy những hủ tục.
Thầy giáo Vũ Ngọc Minh, một trong những người đầu tiên “cắm bản” để mang tri thức lại cho con em trên vùng đất này kể lại: “Thời mới lên, Tà Si Láng tứ bề trống trải, lối đi chỉ là đường mòn, đèo cao, vực sâu, đâu đâu cũng là hoa thuốc phiện. Với thầy Minh lúc đó, ngoài việc học tiếng Mông để “nghe và nói” thì phải biết hỏi đường và cách “xin” ăn. Đường mòn, đèo cao, heo hút đi mà không nhớ đường coi như chết. Biết được đường rồi khi đói phải biết cách “xin” ăn”.
Đường lên Tà Si Láng.
Trong căn nhà sàn bên ven núi, người cựu chiến binh chưa “từng dính đến ma túy” năm xưa là Hờ Súa Páo nhóm cho ngọn lửa thổi bùng rồi rề rà những câu chuyện mà với ông, nó sẽ đi theo cuộc đời này. Già Páo giờ đã già và không biết mình sinh năm bao nhiêu, chỉ biết ngày Pháp bị bộ đội ta đánh cho tơi bời phải chạy lên Tà Si Láng khi đó già mới chớm tuổi thanh niên. Nghe theo lời Bác Hồ, bản Mông đứng lên đánh đuổi Pháp, năm đó chàng thanh niên Hờ Súa Páo cũng tham gia cùng bà con dân bản, chính tự tay Páo và bố mình đã chôn cất 3 chiến sĩ của ta ngay gần nhà mình. Ngày hòa bình, huyện cho Hờ Súa Páo đi học rồi tham gia sản xuất. Năm 1990, Hờ Súa Páo được cử làm cán bộ cựu chiến binh của xã nhưng sau đó vì chữ nghĩa không rõ ràng nên chỉ làm được một khóa rồi... nghỉ.
Già Hờ Súa Páo kể về những hủ tục của người
Mông trên đỉnh Tà Si Láng. Ảnh: P.B
Nhắc đến những hủ tục, mê tín dị đoan của người dân bản, già Hờ Súa Páo bảo rằng: “Khi xưa bố mẹ làm như thế rồi, giờ mình cũng làm vậy thôi, không bỏ được, chẳng may hồn ma bố mẹ về quở trách thì sợ lắm”. Già Páo lấy ví dụ, khi gia đình nào có người chết, người ta đặt người đó lên một tấm ván rồi treo trên không ở giữa nhà, độ cao khoảng 1,2m, ban đầu thì treo đầu hướng vào trong tường, chân hướng ra cửa trước, sau một hôm thì treo lại, đầu hướng vào trong buồng chân hướng về cửa phía hiên nhà. Tục lệ từ bao đời nay đã vậy, con cháu nay cũng làm y nguyên như thế, người ta treo hàng tuần mới mang đi chôn.
Chết vẫn treo nhưng đã... văn minh hơn
Nhắc đến Tà Si Láng, tôi lại nhớ đến hủ tục mai táng rợn người đã trải qua hàng thế kỷ của người Mông trên bản Lung Tang, thuộc xã Hồng Ngài (huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La). Nơi đã sinh ra những nhân vật có thật như Thống lý Pá Tra, hay A Phủ, Mỵ, A Sử... và đã đi vào tác phẩm huyền thoại “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài.
Cũng như Tà Si Láng, trên vùng đất Lung Tang này có 100% người dân tộc Mông sinh sống. Ở đó sau khi một người trong gia đình chết, người thân của họ vẫn coi như còn sống, nên mọi sinh hoạt vẫn diễn ra bình thường. Trong bữa ăn, mọi người vẫn đút cơm, bón nước vào miệng cho người chết… Kể cả sau nhiều ngày, thức ăn đã lên men, thậm chí ruồi nhặng bâu đen quanh mặt người chết, họ vẫn tiếp tục đút cơm vào miệng người quá cố.
Bàn thờ nhà già Páo, mỗi khi có việc ông lại thắp hương... hỏi ma.
Không những thế, với suy nghĩ người chết vẫn chẳng khác gì người sống, chỉ có điều không thể tự mình cử động, không thể tự mình ra ngắm mặt trời được nên mỗi khi ánh mặt trời ló rạng ở phía Đông là họ lại khiêng người chết ra ngoài sân, đặt ngửa lên tấm ván đã chuẩn bị sẵn, đầu hướng về phía mặt trời mọc. Dù trời mưa to, hay nắng cháy thì cũng phải đến lúc nào mặt trời lặn, người chết mới được khiêng vào trong nhà. Bây giờ, việc mai táng người chết như thế này ở Hồng Ngài vẫn còn, nhưng thời gian “cho người chết ăn và đem phơi nắng” đã rút lại chỉ một vài ngày chứ không để hàng tuần liền như ngày xưa nữa.
Ở Tà Si Láng, người Mông tổ chức nghi thức treo người chết luôn đi cùng lễ giết trâu, giết bò, giết lợn, rồi mời cả làng đến ăn uống để tiễn đưa người chết về với tổ tiên. Theo già Páo, việc ăn uống như vậy rất tốn kém. Đơn giản như giết trâu, mỗi lần giết không bao giờ giết 1 con, mấy năm về trước có nhà giết đến 5 - 6 con. Còn lợn thì không thể thiếu, nếu nhà không nuôi được thì phải đi mua, đắt đỏ đến bao nhiêu cũng phải mua cho đủ kẻo ma về quở trách.
Cũng chẳng khác xa so với người Mông trên Hồng Ngài, theo tục lễ của người Mông ở Tà Si Láng, sau khi treo người chết trong nhà mấy ngày, người ta mang ra ngoài rẫy ngô phơi. Ví dụ như xác định 3 giờ chiều chôn thì sáng hôm đó người ta đã khiêng người chết ra rẫy từ lúc 8 giờ sáng rồi đóng cọc treo lên mà chẳng có quan tài gì cả. Trâu bò thì cột ở dưới và làm thịt ngay ở dưới, dân bản tập trung ăn uống ngay tại chỗ. Mùi người chết, mùi thịt trâu sống, mùi của núi rừng… đủ các thứ mùi, đấy là chưa kể đến trường hợp người chết do tai nạn, vậy mà họ vẫn thản nhiên ăn uống như chưa có chuyện gì xảy ra.
Theo Giàng A Sửu, một người Mông sinh ra và lớn lên ở đây thì sau khi chết con cháu sẽ làm một lễ gọi là lễ cúng ma khô. Trong lễ làm ma khô không thể thiếu thầy mo. Thầy mo được xem là người có phép, có thể nói chuyện với ma, thầy có thể hỏi ma xem ma đã muốn về với tổ tiên hay chưa, nếu ma đi thì có đòi hỏi gì không, nếu không đi thầy sẽ khuyên ma đi về với tổ tiên cho sớm và sớm phù hộ cho con cháu(?!)
Một mai đây, có thể Tà Si Láng không hoang vu, cách trở nữa, nhưng chưa biết bao giờ những hủ tục và sự mê tín dị đoan ngập trong suy nghĩ của họ mới thực sự chấm dứt?
Thương hiệu thời trang cao cấp Gucci gần đây lại khiến dân tình 'mắt tròn...
Kỳ quặc 4 phương - 05.03.2020
Trong số những bệnh rối loạn tâm thần, có những bệnh phổ biến và những bệnh rất hiếm gặp. Thậm chí, các thể bệnh tâm thần hiếm gặp khiến các chuyên gia rất khó...
Kỳ quặc 4 phương - 02.03.2020
Đối với cuộc sống ở những thành phố lớn, việc bà ngoại lên trông cháu là điều hết sức phổ biến. Nhiều người chọn bà ngoại thay vì bà nội để tránh những mâu...
Kỳ quặc 4 phương - 19.01.2020
Cô gái Lara Sanson đến từ Argentina phải khâu 40 mũi ở mặt sau khi bị chó cưng tấn công khi cô đang cố gắng tạo dáng chụp ảnh với nó.
Kỳ quặc 4 phương - 19.09.2019
Thấy ngọc trai trong những con trai, sò biển là chuyện không có gì lạ. Nhưng để thấy được 48 viên ngọc khi ăn một con hàu thì quả thật người đàn ông này...
Kỳ quặc 4 phương - 09.03.2019
Nhận được tin báo về những tiếng động kỳ lạ phát ra từ một ngôi mộ của người trông coi nghĩa trang, cảnh sát lập tức có mặt, mở ngôi mộ và phát hiện...
Kiến thức - 2 giờ, 35 phút trước
Khi xào cần tây, người ta thường bỏ lá. Tuy nhiên, có lời đồn rằng lá cần tây có giá trị dinh dưỡng cao hơn cả thân cần tây. Vậy thì bỏ lá đi...
Kiến thức - 2 giờ, 45 phút trước
Bốn năm một lần, rừng vùng cao Quảng Ngãi vào mùa thu hoạch hiếm. Trái chín bay theo gió, người dân vào rừng sớm nhặt về bán nửa triệu đồng mỗi ký.
Kiến thức - 2 giờ, 51 phút trước
Thời gian dự kiến xem xét hỗ trợ là 2 năm kể từ sau khi thực hiện sắp xếp sáp nhập.
Kiến thức - 2 giờ, 5 phút trước
Từ xa xưa, trong dân gian đã lưu truyền nhiều câu tục ngữ phản ánh niềm tin, kinh nghiệm sống và quan niệm tâm linh của người xưa. Một trong những câu nói là:...
Chăm sóc sức khỏe - 2 giờ, 25 phút trước
Với hơn 200.000 ca đột quỵ mỗi năm tại Việt Nam, việc nhận biết và xử trí đúng cách trong những giây phút đầu tiên là yếu tố sống còn. PGS.TS. Mai Duy Tôn,...
Kiến thức - 2 giờ, 26 phút trước
Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ có những quy định rõ ràng về việc dùng bảo hiểm xe máy bắt buộc.
Tin trong ngày - 9 giờ, 20 phút trước
Người dân rất quan tâm đến thông tin liên quan đến chế độ và chính sách của trưởng thôn và tổ trưởng tổ dân phố. Theo quy định mới nhất khi chưa tăng lương...
Kiến thức - 9 giờ, 21 phút trước
Chở trẻ em trên xe máy mà vi phạm các quy định sau sẽ bị xử phạt nặng nên người dân cần chú ý.
Đời sống số - 9 giờ, 21 phút trước
Giữa lúc nhiều người vẫn đang than phiền vì thu nhập thấp, sự nghiệp không như ý, thì một bức ảnh lan truyền trên mạng xã hội gần đây đã khiến nhiều người phải...
Chuyện làng sao - 9 giờ, 22 phút trước
Từ khi công khai mối quan hệ, Lệ Quyên và Lâm Bảo Châu nhận về không ít lời gièm pha vì chênh lệch tuổi tác.
Đời sống số - 9 giờ, 24 phút trước
Cùng xem tử vi dự đoán gì về vận mệnh, tình duyên, cuộc sống,... của 12 con giáp trong ngày 2/8/2025.
Tin trong ngày - 9 giờ, 24 phút trước
Đại diện Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội đã đưa ra những nhận định ban đầu về điểm chuẩn năm 2025 theo phương thức xét tuyển...
Tin trong ngày - 9 giờ, 25 phút trước
Năm 2025, có hơn 310.000 học sinh, chiếm gần 27% tổng số thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT, đã không đăng ký xét tuyển đại học. Con số này đặt ra một câu...
Chuyện làng sao - 10 giờ, 25 phút trước
Loạt ảnh trong phòng gym mới đây của Sơn Tùng tiếp tục gây bão mạng xã hội.
Kiến thức - 11 giờ, 28 phút trước
Thương lái Trung Quốc đang lùng mua từ gốc tới rễ loại cây quý hiếm trồng nhiều ở Việt Nam, giá lên tới 18 triệu đồng/kg, gần bằng 2 chỉ vàng.
Kiến thức - 11 giờ, 28 phút trước
Thông tư số 81/2025/TT-BQP sẽ chính thức có hiệu lực từ 15/9 tới đây.
Kiến thức - 11 giờ, 29 phút trước
Theo lộ trình tăng học phí hàng năm, nhiều trường Đại học đã công bố mức thu dự kiến cho năm 2025, với một số chương trình đào tạo có chi phí lên đến...
Đời sống số - 12 giờ, 55 phút trước
Ngày 2 tháng 8, thứ Bảy, ngày 9 tháng 6 nhuận âm lịch, tượng trưng cho năm Tỵ, tháng Quý Mùi và ngày Quý Mậu. Trong môi trường này, con giáp nào nên thận...
Đời sống số - 12 giờ, 56 phút trước
Đây là một bài trắc nghiệm tâm lý rất nhẹ nhàng và ý nghĩa, giúp bạn khám phá xem Chúa (hay số phận) đã ban cho con bạn một tương lai như thế nào...
Kiến thức - 15 giờ, 36 phút trước
Đây là loại gỗ quý hiếm, cấm khai thác, nằm trong Sách đỏ Việt Nam.