Thứ sáu, 25/07/2025
Núi rừng Tây Nguyên là nơi cư trú lâu đời của nhiều tộc người như Xê-đăng, Brâu, Êđê, M'nông, Jrai, Giẻ Triêng, Bana... Nhưng hủ tục chôn sống trẻ sơ sinh theo mẹ phổ biến ở tộc người Bana và Jrai sinh - 2 tộc người hiền hòa, yêu chuộng hòa bình và rất trân trọng sự sống, bất kể đó là con người hay muông thú.
Rừng ma, nơi chứng kiến những hình ảnh khiếp đảm của hủ tục "dọ-tơm-amí"
khi đứa trẻ còn chưa dứt sữa mẹ đã lâm cảnh mồ côi. Ảnh: CAND.
Hết đời này đến đời khác, những người già Bana và Jrai đều nhắc nhở con cháu khi vào rừng săn thịt không được sát hại những con thú đang bụng mang dạ chửa. Bởi giết thú như thế là giết cả mẹ lẫn con, như thế là độc ác và làng sẽ phạt nặng. Ấy vậy mà hủ tục "dọ-tơm-amí" - hủ tục chôn sống trẻ sơ sinh theo mẹ đã phản ánh điều trái ngược.
Tộc người Jrai và Bana rất thân thiện, hào sảng và giàu tình cảm. Họ mời người lạ uống rượu cần, ăn thịt nướng và khoản đãi những bữa đại tiệc cồng chiêng huyền hoặc. Trong cuộc sống sinh hoạt thường ngày, sự tôn ty kính trên nhường dưới, lòng hiếu khách hiện rõ. Họ đặc biệt yêu thương trẻ con, nhất là những đứa trẻ hãy còn chưa dứt sữa mẹ.
Tại làng Dip xã Ia Kreng (huyện Chư Pảh, Gia Lai), cụ bà Rơ-chăm Luih (76 tuổi, người Jrai) lý giải, sở dĩ trẻ chưa dứt sữa được quan tâm, yêu thương đặc biệt bởi đồng bào quan niệm chúng yếu ớt, chưa thể tự chăm sóc mình, nếu thiếu vắng sự quan tâm của người lớn, chúng sẽ chết vì khát sữa, dịch bệnh và thú dữ rình rập.
Nhiều người già ở huyện Kong Chơro (Gia Lai) bật mí, từ bao đời qua các gia đình, dòng họ Jrai và Bana rất coi trọng việc sinh đẻ. Cặp vợ chồng nào cũng cố đẻ cho nhiều bởi quan niệm càng có nhiều con thì càng đông vui, có thể cậy nhờ con cháu đi lấy nước, lấy củi, săn thú... và đó là gia đình sung túc. Già làng Bok Nhâm (người Bana) bật mí, cũng vì lý do ấy mà lắm đôi vợ chồng hiếm muộn thường lo sợ khi về già sẽ không có con cái chăm nom. "Có làng còn quan niệm việc có nhiều con dòng họ thêm đông đúc, hùng mạnh", già Bok Nhâm nói.
Chính vì những lẽ đó mà việc sinh đẻ, nuôi dạy con cái được xem là việc quan trọng với người phụ nữ Jrai và Bana. Điều này đồng nghĩa với việc khi mang thai, người mẹ tương lai sẽ phải trải qua nhiều kiêng cữ nghiêm ngặt cũng như nghi lễ cúng Yàng (thần linh) nhằm cầu mong đứa trẻ sinh ra được khỏe mạnh. Nghi lễ cầu cho đứa trẻ chào đời dễ dàng sau 3 tháng người mẹ mang thai, được gọi là lễ nắn bụng. Ba tháng sau, nghi lễ buăh drang cầu cho người mẹ sinh nở dễ dàng sau 6 tháng mang thai... được tiến hành.
Gia chủ bày lễ vật, mời thầy cúng đến làm lễ Yàng Tơkeng (cúng Thần đẻ). Lời khấn có nội dung như sau: "Ơi, Thần/ Thần Núi, Thần Rừng, Thần Làng/ Hôm nay chúng tôi làm lễ/ Cúng gà, cúng heo, cúng dê/ Thần về chứng kiến và uống rượu cùng chúng tôi/ Đừng cho người đã chết vì đẻ khó đến gần/ Đừng cho người chết không bình thường về đến/ Đừng cho chúng nó bắt con gái, con trai đi/ Mong Thần phù hộ/ Cho dễ đẻ, đẻ tốt. Cho mẹ khỏe, con khỏe/ Được sống lâu dài/ Khi con trai, con gái lớn biết làm ăn được sung túc/ Lại mời Thần về uống rượu với chúng tôi".
Luật tục từ ngàn xưa cấm ngặt, lên án người đàn bà phá thai. Nếu bị phát hiện, hành vi trái đạo đức đó sẽ bị khép tội điên, bị kết tội biếng nhác (không muốn nuôi con), độc ác và hẳn nhiên sẽ bị họ hàng, dân làng trách móc, khinh khi. Ấy thế nhưng vì sao họ lại nhẫn tâm chôn sống đứa trẻ đáng thương mồ côi mẹ mà lẽ ra nó cần phải được yêu thương, vun đắp đặc biệt hơn những đứa trẻ khác?
Cách trung tâm thị xã Kon Tum khoảng 10 km, qua cây cầu Kon Klor thơ mộng bắc ngang dòng Đắk Bla là xã Đắk-Rơ-Wa (thị xã Kon Tum), nơi có nhiều ngôi làng cổ là địa bàn cư trú lâu đời của tộc người Bana và người Xê-đăng.
Gương mặt khiếp đảm của cụ bà Y M'lang khi nhắc đến hủ tục
người chôn sống người. Ảnh: CAND.
Tại làng Kon JơDri, khi được hỏi thăm hủ tục chôn sống trẻ sơ sinh "dọ-tơm-amí", không ít phụ nữ người Bana ở làng rùng mình. Chị Y' Pla (45 tuổi) mẹ của 5 đứa con gật đầu xác nhận tục chôn sống trẻ sơ sinh theo mẹ là chuyện có thật chứ không phải là lời đồn. Cụ bà Y M'Lang (78 tuổi, ở làng Kon Klor), giọng chắc như đinh đóng cột: "Mẹ chết thì đứa trẻ được đưa ra rừng ma với mẹ thôi. Mẹ chết thì đứa trẻ phải chết cùng mẹ".
Hủ tục "dọ-tơm-amí" có từ bao giờ, hỏi thăm nhiều người già Jrai, Bana, đều chỉ nhận được nụ cười hiền lẫn những cái lắc đầu, câu trả lời "không biết", "không rõ". Những người trong cuộc chỉ rõ một điều rằng đó là tục lệ được truyền đời. Ông cha quy định, mẹ chết thì đứa trẻ sơ sinh buộc phải "dọ-tơm-amí", mặc cho gia đình không muốn. Vì hủ tục truyền đời lẫn áp lực từ phía dân làng, dòng họ mà đa phần cha của đứa trẻ sẽ không dám đấu tranh để bảo vệ con. Anh ta bỏ mặc đứa trẻ bị "dọ-tơm-amí", mặc người làng chôn sống nó theo mẹ.
Cụ bà Y M'lang bật mí, không chỉ trẻ sơ sinh bị chôn sống theo mẹ nếu mẹ chẳng may qua đời lúc vượt cạn, với tục "dọ-tơm-amí", hễ còn đang bú sữa mẹ mà mẹ chết thì đứa trẻ khó mà thoát khỏi "án tử". Tùy làng mà đứa trẻ bị kết tội "dọ-tơm-amí" hoặc sẽ bị chôn sống theo mẹ hoặc bị bỏ mặc giữa rừng ma... Khi ấy nếu không chết vì kiệt sức thì đứa trẻ cũng sẽ chết vì bị rắn độc cắn hoặc thú dữ ăn.
Những người già có thể đã từng chứng kiến hay đã từng tham gia "dọ-tơm-amí" không dám thừa nhận mà chỉ giải thích giản đơn rằng do cuộc sống nơi núi sâu rừng thẳm ngày trước vốn dĩ nghèo khó và khắc nghiệt. Nếu mẹ chết, không được bú sữa mẹ, không được cho ăn, đứa trẻ rồi cũng sẽ chết vì đói nên người ta tin rằng việc "dọ-tơm-amí" sẽ giúp đứa trẻ khi về với thế giới ma sẽ được mẹ chăm sóc tốt hơn.
Chỉ vì những suy nghĩ giản đơn và ấu trĩ ấy mà khi mẹ chết, bao năm qua, rất nhiều đứa trẻ còn chưa dứt sữa bị chết oan, bị luật tục hà khắc, tàn nhẫn chôn sống theo mẹ. Dù những người già khẳng định hủ tục "dọ-tơm-amí" đã ngủ yên ở buôn làng mình từ lâu lắm, chỉ còn trong ký ức nhưng cứ nghĩ đến cảnh những đứa trẻ còn đỏ hỏn ngây thơ, vô tội bị mang ra giữa rừng với muôn vàn thú dữ và biết bao bất trắc... mà nhiều người không khỏi rùng mình.
Thương hiệu thời trang cao cấp Gucci gần đây lại khiến dân tình 'mắt tròn...
Kỳ quặc 4 phương - 05.03.2020
Trong số những bệnh rối loạn tâm thần, có những bệnh phổ biến và những bệnh rất hiếm gặp. Thậm chí, các thể bệnh tâm thần hiếm gặp khiến các chuyên gia rất khó...
Kỳ quặc 4 phương - 02.03.2020
Đối với cuộc sống ở những thành phố lớn, việc bà ngoại lên trông cháu là điều hết sức phổ biến. Nhiều người chọn bà ngoại thay vì bà nội để tránh những mâu...
Kỳ quặc 4 phương - 19.01.2020
Cô gái Lara Sanson đến từ Argentina phải khâu 40 mũi ở mặt sau khi bị chó cưng tấn công khi cô đang cố gắng tạo dáng chụp ảnh với nó.
Kỳ quặc 4 phương - 19.09.2019
Thấy ngọc trai trong những con trai, sò biển là chuyện không có gì lạ. Nhưng để thấy được 48 viên ngọc khi ăn một con hàu thì quả thật người đàn ông này...
Kỳ quặc 4 phương - 09.03.2019
Nhận được tin báo về những tiếng động kỳ lạ phát ra từ một ngôi mộ của người trông coi nghĩa trang, cảnh sát lập tức có mặt, mở ngôi mộ và phát hiện...
Tin trong ngày - 20 phút trước
Bộ Nội vụ đã ban hành Quyết định số 727/QĐ-BNV hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục giải quyết thôi việc đối với công chức, viên chức.
Kiến thức - 30 phút trước
Văn hóa truyền thống của đất nước ta vô cùng phong phú và sâu sắc, nhiều phong tục tập quán được lưu truyền từ xưa đến nay. Trong số đó, người dân thường đến...
Chuyện làng sao - 1 giờ, 9 phút trước
Tin sao Việt 25/7/2025: Nhiều người phát hiện "tín vật định tình" của Tóc Tiên và Touliver đã không còn xuất hiện trong những lần cả hai lộ diện gần đây. Nhạc sĩ Nguyễn...
Tin trong ngày - 1 giờ, 11 phút trước
Ngày 1/7/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 179/2025/NĐ-CP, quy định về mức hỗ trợ cho người làm công tác chuyên trách trong các lĩnh vực chuyển đổi số, an toàn thông tin...
Tin trong ngày - 1 giờ, 12 phút trước
Nữ doanh nhân nổi tiếng tại Thái Lan - Leena Jungjunja không chỉ được biết đến vì khối tài sản kếch xù mà còn bởi những câu chuyện đời tư gây chấn động. Đặc...
Kiến thức - 1 giờ, 12 phút trước
Theo quy định thì người dân mắc 1 trong 7 bệnh này sẽ không được lái xe ra đường. Đó là bệnh gì?
Phong thủy - 1 giờ, 12 phút trước
Theo quan niệm của người xưa và phong thủy, có những thứ không nên đặt lên bàn thờ.
Làm sao - 1 giờ, 12 phút trước
Trong đời sống hiện đại, việc dự tiệc cưới, giỗ, tân gia hay liên hoan đã trở nên phổ biến. Tuy nhiên, hành động gói đồ ăn thừa mang về đang gây tranh cãi....
Kiến thức - 1 giờ, 12 phút trước
BHXH khuyến khích người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH nhận chế độ hằng tháng qua tài khoản cá nhân để đảm bảo an toàn, nhanh chóng, kịp thời.
Đời sống số - 2 giờ, 55 phút trước
Trong văn hóa truyền thống, mối quan hệ giữa con giáp và thời gian trong ngày mang những ý nghĩa độc đáo. Nhiều người tò mò về thời điểm sinh của người tuổi Tuất...
Tin trong ngày - 2 giờ, 17 phút trước
Đây là một trong những dự án được hưởng lợi nhiều nhất khi đại Lộ Tây Thăng Long thông xe. Khi thời gian di chuyển từ đại đô thị đến Tây Hồ chỉ còn...
Tin trong ngày - 2 giờ, 18 phút trước
Theo dự báo thời tiết mới nhất, phía Bắc (Thanh Hóa và Nghệ An) nhiều mây, có mưa vừa, mưa to và dông, cục bộ có nơi mưa rất to; phía Nam (Hà Tĩnh...
Tin trong ngày - 2 giờ, 18 phút trước
Tối 24/7, Đại học Quốc gia TP.HCM công bố bảng quy đổi tương đương giữa điểm thi đánh giá năng lực và điểm thi tốt nghiệp THPT ở 4 tổ hợp xét tuyển hệ...
Tin trong ngày - 2 giờ, 18 phút trước
Ước tính hàng triệu xe máy chạy xăng sẽ không được hoạt động trong khu vực trung tâm thành phố Hà Nội bắt đầu từ 1/1/2026.
Kiến thức - 2 giờ, 18 phút trước
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TP.HCM) hạ điểm sàn xét tuyển đối với hai ngành là thiết kế vi mạch và công nghệ bán dẫn.
Làm sao - 2 giờ, 19 phút trước
Hoa dâng lên bàn thờ không chỉ cần đẹp mà còn phải mang ý nghĩa tốt lành, thu hút may mắn cho gia chủ. Tuy nhiên, không phải loài hoa nào cũng phù hợp...
Tin trong ngày - 3 giờ, 2 phút trước
Vụ lật tàu du lịch trên vịnh Hạ Long đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng, với hàng chục người gặp nạn. Ngay sau khi vụ việc xảy ra, tỉnh Quảng Ninh đã...
Tin trong ngày - 3 giờ, 2 phút trước
Theo quan niệm dân gian, ngày mùng 1 đầu tháng mang ý nghĩa đặc biệt, là khởi đầu cho một chu kỳ mới. Mọi việc diễn ra trong ngày này đều sẽ ảnh hưởng...
Kiến thức - 3 giờ, 2 phút trước
Đề xuất đánh thuế đối với bất động sản thứ hai đang nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận, với kỳ vọng có thể kiềm chế đầu cơ, ổn định thị trường...
Đời sống trẻ - 3 giờ, 2 phút trước
Nhóm chat không chỉ soạn thảo tin nhắn mà còn có thể phản ánh được EQ của bạn. Một biểu tượng cảm xúc đơn giản có thể mang lại sự thoải mái cho cả...