Lý Hải: 'Nghệ sĩ không giàu và từ thiện cũng không phải nhiệm vụ của người nghệ sĩ'

Chào Lý Hải, anh phải liên hệ với chính quyền thế nào để có thể cứu trợ đúng người, đúng việc?

Tôi sẽ điện thoại ra xã, huyện, sau đó họ lập sẵn một danh sách cho tôi. Bên cạnh đó, tôi kết hợp với người dân và đọc những bình luận trên mạng để xác định những nơi còn khó khăn, chưa ai đến cứu trợ.

Khi đến nơi cứu trợ, chính quyền đia phương sẽ cử người ở huyện đi xuống xã. Sau đó, xã sẽ có người tiếp đón và dẫn chúng tôi vào các vùng xa. Tôi là người trực tiếp trao quà, quy trình tôi làm có 2 bước. Đối với những người khỏe mạnh, có sức khỏe hoặc không bị thiệt hại nặng, tôi sẽ nhờ chính quyền thông báo cho bà con tập trung vào một khu khô ráo, an toàn rồi phát quà. Chúng tôi phát toàn bộ bằng tiền, ví dụ 1 phong bì là 500 nghìn… Đối với những người thiệt hại nặng hoặc hoàn cảnh neo đơn, không thể ra ngoài nhận được, chúng tôi sẽ đi đến tận nhà, khảo sát tình hình và trao quà tận tay.

Bản thân anh có gặp trường hợp khó khăn đến nỗi vợ chồng anh phải trích nhiều tiền hơn hoặc bỏ tiền túi của bản thân để cứu trợ không?

Thực tế, những trường hợp như thế quá nhiều. Tôi và vợ rất đắn đo. Ví dụ tôi quy ra một tỉnh là sẽ cứu trợ 1 tỷ, một tỉnh có nhiều huyện, một huyện có nhiều xã, một xã có nhiều thôn, chúng tôi chỉ được phép mỗi nơi chừng đó tiền. Có thể, chúng tôi giúp nhà này 20 triệu, nhà kia phải ít xuống để làm sao cho cân đối, số tiền không bị nhiều quá trong một tỉnh.

Tôi gặp trường hợp của một bà cụ đã 90 tuổi, sống một mình ở cuối xóm. Chính quyền địa phương dẫn tôi xuống gặp cụ, nhà cụ đã mục nát, tôi đắn đo hoài cuối cùng chỉ đưa được 10 triệu. Đến bây giờ, tôi vẫn áy náy và tôi nghĩ lần tới tôi ra đó, tôi sẽ giúp cụ thêm để sửa lại căn nhà đó. Nếu không đủ tiền quỹ, tôi sẽ bỏ tiền túi ra giúp.

Có những trường hợp thương tâm lắm nhưng tôi không thể muốn cho ai thì cho vì đây là tiền của mạnh thường quân, phải tính toán, cho đúng số tiền. Tâm lý người nhận quà ai cũng muốn nhận nên tôi phải suy xét trường hợp. Điều tôi muốn nói ở đây phải cho đúng người, phải suy xét kỹ, phải đọc thông tin về hoàn cảnh của họ để cho chính xác, tránh trường hợp một người nhận nhiều, người khác lại không nhận được.

Khi anh tới những vùng thiệt hại, tận mắt chứng kiến mọi thứ, anh cảm giác như thế nào?

Thực tế khác với những bức ảnh cư dân mạng chụp và đăng tải. Khi các bạn chụp hình chia sẻ, hẳn đã lựa chọn rồi mới đăng lên. Đặc biệt, khi đi từ thiện, có nhiều bạn nói với tôi: Tại sao thấy nhà người này giàu vậy mà cho tiền nhiều, nhà kia nghèo hơn lại cho tiền ít? Khi các bạn đi thực tế, các bạn sẽ thấy được các gia đình ở miền Trung 90% là nhà kiên cố. Đi từ thiện ở miền Tây lại khác, nhìn vào sẽ biết giàu nghèo liền vì nhà giàu sẽ xây nhà tường, lợp ngói, còn nhà nghèo là nhà tranh, lợp lá, lợp tôn.

Đối với người miền Trung, họ phải chống lũ, chống bão hàng năm nên phải xây kiên cố, có bao nhiêu vốn liếng phải dành dụm xây nhà, để khi gió bão đến, ngôi nhà không bị bay đi. Nhìn bề ngoài thấy nhà tường kiên cố, mọi người hỏi giàu vậy tại sao đi cứu trợ. Thật ra ngoài vẻ bề ngoài như vậy, bên trong lại không có gì ngoài nồi nấu cơm, cái bàn cũ… Nhìn vào tôi cảm nhận được họ rất khổ và họ xứng đáng hưởng số tiền nhiều hơn thế. Đi thực tế mới thấy được những điều đó.

Khi đọc được những bài viết nói về nghệ sĩ rất giàu nhưng lại đóng góp ít ỏi, cân đo đong đếm việc nghệ sĩ làm từ thiện, anh có nản chí không?

Tôi muốn giải thích trước về việc nhiều người nói nghệ sĩ giàu. Đúng, nghệ sĩ giàu nhưng là giàu về tình cảm, giàu về tiếng tăm hơn người khác. Đi đến đâu cũng được mọi người biết và yêu quý, chỉ có vậy thôi. Còn nói giàu về tài sản, vật chất là không có. Ví dụ một người bình thường mua một chiếc xe hơi 5-7 tỷ cũng không ai nói gì nhưng nghệ sĩ chỉ cần mua chiếc xe 1-2 tỷ đã bị soi mói và nói là giàu. Thật ra nghệ sĩ chỉ có tiếng chứ không có miếng, chỉ là hạt cát so với những doanh nghiệp, doanh nhân.

Có thiên tai, lũ lụt... người nghệ sĩ vì giàu tình cảm nên hay đi tiên phong kêu gọi, cứu trợ... dẫn đến việc một số người nghĩ rằng khi có thiên tai thì trách nhiệm của nghệ sĩ là phải làm. Đây không phải trách nhiệm của nghệ sĩ, thiên tai phải do sự chung sức, đồng lòng của tất cả mọi người, không riêng gì của cá nhân nào cả. Tất cả mọi cá nhân chung tay cùng nhà nước, góp sức giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, cứu trợ và phục hồi kinh tế để mọi người có cuộc sống bình thường. Đó không phải trách nhiệm, nhiệm vụ của người nghệ sĩ, đó là lòng hảo tâm của từng cá nhân.

Số tiền không thể cân đo đong đếm được lòng hảo tâm của một người. Có những người rất muốn làm từ thiện nhưng người đó chỉ có 5-7 triệu tiền lương 1 tháng, làm sao có thể cho được. Có những người lương một tháng như thế, họ hỗ trợ 50 nghìn đã là một tấm lòng cao quý rồi. Làm từ thiện không thể lấy số tiền làm thước đo lòng người được, có nhiều sẽ hỗ trợ nhiều. Có rất nhiều nghệ sĩ cho 50 triệu cũng bị chửi, tôi cảm thấy rất vô lý. Đâu ai ép tôi, tôi muốn cho bao nhiêu cũng được, thậm chí 500 nghìn cũng được.

Trong hoàn cảnh Covid-19 mới qua, ai cũng hạn hẹp hơn về kinh tế, quan trọng tấm lòng của họ dành cho người miền Trung, hướng về những nơi thiên tai như thế đã là trân quý rồi. Các bạn có những bình luận như thế khiến nghệ sĩ rất buồn, thậm chí nếu có những trường hợp đó xảy ra liên tục, mọi người sau này cũng sẽ e dè hơn khi làm từ thiện. Có những người nghĩ đã làm từ thiện cực khổ như vậy cũng bị chửi, không làm cũng bị chửi, vậy thà không làm còn sướng hơn.

Anh đã làm từ thiện từ rất lâu, vậy có niềm tin nào đó để có thể vượt qua những bình luận, chỉ trích, so sánh?

Chúng tôi mở ra quỹ cứu trợ hơn 8 năm, đi hàng ngàn chuyến, không phải chỉ đợi thiên tai mới đi, không đi xa sẽ đi gần, những trường hợp nào cần xây cầu, sửa chữa trường học, mua sách vở cho học sinh, giúp đỡ nhà neo đơn hay những em bé cần mổ tim, có hoàn cảnh khó khăn trong bệnh viện, chúng tôi đều đến giúp. Chúng tôi đã quá quen với những bình luận như vậy, tôi cảm thấy bình thường, không có gì bức xúc. Tôi chỉ cảm thấy tội cho những người khác, những người mới làm từ thiện, chưa quen với tâm lý đó. Không chỉ việc làm từ thiện, việc làm nghệ thuật cũng vậy, tôi trong nghề hơn 20 năm, bị nói tới lui mãi nên quen rồi, không còn ngỡ ngàng nữa.

Tấm hình anh và vợ ngủ ngoài sân bay cũng trở thành hot trên mạng, anh thấy thế nào?

Nghề của tôi là làm dâu trăm họ, ai muốn nói gì cũng được. Tôi là con người, không phải cái máy, cũng cần được nghỉ ngơi. Ai muốn nói gì cũng được, tôi chỉ cần làm tốt công việc của tôi là được.

Kế hoạch sắp tới của vợ chồng anh khi quay lại miền Trung là gì?

Chúng tôi có người thống kê tất cả số sao kê những tài khoản đã gửi tiền cho chúng tôi, khi đi phát, có người chụp hình quay phim và có người ghi lại hết, không sót một đồng. Đôi khi tôi cũng hay bị “bùa”, nhiều khi ghi không kịp, tiền không biết mất đâu cũng phải bỏ tiền túi ra, đó là chuyện bình thường. Tôi đã làm việc này rất nhiều và gặp rất nhiều trường hợp như vậy. Nói ra cũng không đáng là bao, đó là chuyện bình thường, chúng tôi phải làm và làm rất kỹ, không được sót một đồng. Đó là lý do tại sao quỹ “Trái tim đồng cảm” của chúng tôi vẫn tồn tại gần chục năm, không bao giờ có ý kiến gì. Không phải ai muốn phát bao nhiêu thì phát,chúng tôi đều ghi lại và thăm dò hết những trường hợp đó thế nào, có đáng cho hay không và cho bao nhiêu.

Anh và vợ dự định điểm đến tiếp theo là ở đâu?

Chúng tôi định ra Quảng Nam nhưng gọi ra đó thì chính quyền họ cản, họ nói chưa thể ra được đâu. Hiện tại chúng tôi đang liên lạc ở Hà Tĩnh xem bay được chưa, để mọi người ở ngoài kia đi ngược trở vào. Trong này còn mưa, nước chưa rút nên chưa ra được. Chúng tôi đi có chính quyền nên phải hỏi trước, có người dẫn đi mới an toàn.

Cảm ơn Lý Hải về buổi trò chuyện này!