Về Kon Sơ Lăl xem múa hề

08:19 12/03/2014

Làng Kon Sơ Lăl (cũ) ở xã Hà Tây, huyện Chư Pah, cách thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai khoảng 50km về hướng bắc. Một ngôi làng cả trăm tuổi mang đậm nét đặc sắc người Ba Na, một di sản của Tây nguyên nhưng lại đang xuống sắc một cách đáng tiếc.

Làng Kon Sơ Lăl cũ nằm chon von trước bìa rừng. Sở dĩ gọi là làng cũ vì từ năm 2002, những hộ dân trong làng đã di dời và định cư ở làng Kon Sơ Lăl mới cách đó 3km. Làng mới nay khang trang với nhà bêtông lợp tôn, có điện và nước sạch đến từng nhà.

Ngôi làng trăm tuổi

Làng cũ không có điện, không hàng quán và chỉ còn bốn người ở là bok (bác) Chil, bok Chưng, bok Kơch và bà Dyơi đều đã ở cái tuổi 70-80. Giống như một bảo tàng kiến trúc nguyên bản đã đóng cửa cài then, quanh làng Kon Sơ Lăl cũ um tùm những cây mít, cây khế, cây chùm ruột tán tròn vo, che bóng mát cho hơn 50 nóc nhà sàn mái tranh, vách đất làm bằng đất bùn trộn rơm. Những nóc nhà lô nhô so le quần tụ trên một mảnh đất khá bằng phẳng.

Giữa làng là một nhà rông “cái” chân ngắn, bề thế, mái tranh bạc phếch màu nắng mưa, hơi cong và dài như một con thuyền lớn úp ngược. Nó giống như cái nhà rông Ba Na xưa mà nhà văn Nguyên Ngọc từng mô tả “trang trọng và hơi nặng nề, như một vị bô lão hiền minh và nhân hậu, hoặc như một dấu nhấn trầm và đục, khiến cho cái giai điệu kiến trúc nhịp nhàng chung của làng bỗng chứa thêm một sức nặng, một chiều sâu thâm trầm, hơi có chút gì đó huyền bí, thiêng liêng” (Tuyển tập Nguyên Ngọc). Nó thật sự là một ngôi làng theo lối kiến trúc Ba Na nguyên bản và đẹp nhất mà tôi từng gặp. Cảm giác quá đỗi bình yên khi đặt chân đến ngôi làng, tiếng chim hót véo von trong lùm cây xanh, tiếng ủn ỉn của những chú heo mán và cả tiếng gà cục tác trên vách nhà sàn… Xa xa bìa rừng là muôn vàn những bông dã quỳ vàng khoe sắc…

Trong nắng chiều vàng ruộm đổ xuống vách nhà tranh, già Chưng, 80 tuổi, cùng đứa cháu 2 tuổi ngồi tỉ mẩn vót tre đan gùi. Thấy có người lạ vào làng, già vui vẻ mời vào nhà uống nước, rồi đem đàn goong ra gảy. Tiếng đàn réo rắt, trầm bổng như muốn nhắn nhủ lữ khách hãy ở lại thật lâu cho vơi nỗi buồn của ngôi làng cổ kính này.

Chủ tịch xã Hà Tây Đinh Sưk, tuổi đã xấp xỉ 60, kể: “Mình cũng chẳng biết làng Kon Sơ Lăl cũ có từ khi nào nữa. Chỉ biết từ đời ông bà mình đã có rồi, có lẽ phải hơn trăm tuổi đấy. Làng cũ trước kia có 85 hộ với 454 khẩu. Người làng cũ dời sang làng mới vì có điện và nước sạch. Mình tiếc làng cũ lắm nhưng chẳng biết phải làm sao!”.

Giữ lại những pơtual

Đến Kon Sơ Lăl vào đúng dịp lễ hội bạn sẽ ấn tượng với những pơtual (người làm trò hề). “Có thể nói đây là nét văn hóa đặc sắc của người Ba Na ở làng nói riêng và xã Hà Tây mình nói chung” – ông Đinh Sưk nói đầy tự hào. Nếu trong lễ bỏ mả của đồng bào Jrai chỉ có các pram (con rối) thì tất thảy các lễ hội của người Ba Na như lễ bỏ mả, lễ mừng lúa mới, lễ mừng chiến thắng… đều có sự xuất hiện của pơtual với điệu “xoang prim” (múa hề).

Pơtual được bôi một lớp đất sét, toàn thân có màu vàng nhạt và được gắn thêm chiếc đuôi. Dụng cụ hóa trang cho các pơtual cực kỳ đơn giản và dân dã bằng cách lấy đất sét ở suối pha với nước thành bột loãng, sau đó bôi lên người. Để gây ấn tượng, người làng còn lấy rễ cây long mun (bộ rễ cây si) hay những bao tải rách kết lại thành những tấm áo, khố rất lạ mắt.

Người dân ở đây cho rằng sự xuất hiện của pơtual làm nguôi ngoai nỗi đau của người sống trước sự chia lìa trong lễ pơ thi (bỏ mả), đồng thời làm tăng nỗi hân hoan của một mùa vụ no ấm trong lễ mừng lúa mới… Pơtual vừa là nhân vật chính, vừa là nhân vật phụ nhưng không thể thiếu trong lễ hội của buôn làng.

Tôi rời làng Kon Sơ Lăl trong nắng chiều đã nguội vàng. Ngôi làng trăm tuổi đã thưa tiếng người, còn người làng Kon Sơ Lăl vẫn đang âm thầm gìn giữ, bảo tồn những kiến trúc văn hóa của cha ông họ. Tôi chợt nghĩ rồi mai đây khi thế hệ lớn tuổi đi về thế giới bên kia, chẳng biết còn ai có thể tiếp tục công việc giữ gìn, bảo tồn di sản văn hóa này cho Tây nguyên.

Một nét chấm phá tuyệt vời cho ngành du lịch Gia Lai mà sao chưa ai nghĩ đến?

Tuoitre/Depplus.vn
Duy nhất một cung đường tại Việt Nam lọt danh sách đẹp nhất thế giới

Duy nhất một cung đường tại Việt Nam lọt danh sách đẹp nhất thế giới

Du lịch Việt - 3 ngày, 4 giờ trước

Cung đường này dài khoảng 21km, được mệnh danh là “con đường trong mây”.

Sắp có thêm khu du lịch tâm linh tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư 35.000 tỷ đồng, nằm ở tỉnh thành nào?

Sắp có thêm khu du lịch tâm linh tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư 35.000 tỷ đồng, nằm ở tỉnh...

Du lịch Việt - 5 ngày trước

Toàn bộ dự án Huyền tích Am Tiên sẽ được hoàn thiện trong khoảng thời gian từ năm 2027 - 2030 với số vốn đầu tư lên tới 35.000 tỷ đồng.

Dịp lễ Quốc Khánh 2/9: Các địa điểm du lịch này trên toàn quốc sẽ được mở cửa miễn phí cho du khách

Dịp lễ Quốc Khánh 2/9: Các địa điểm du lịch này trên toàn quốc sẽ được mở cửa miễn phí cho du...

Du lịch Việt - 15.08.2025

Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh 2/9 (02/9/1945 - 02/9/2025), người dân khi đi tham quan du lịch tại một số địa điểm sẽ được...

Khách Việt từ nay có thể đến xứ sở băng tuyết đẹp như cổ tích không tốn nhiều thời gian, chi phí siêu rẻ, có đường bay thẳng từ Hà Nội cực nhanh

Khách Việt từ nay có thể đến xứ sở băng tuyết đẹp như cổ tích không tốn nhiều thời gian, chi phí...

Du lịch nước ngoài - 14.08.2025

Giờ đây, du khách Việt có thể dễ dàng đặt chân đến "thủ phủ băng tuyết" của Trung Quốc với chi phí hợp lý và chuyến bay thẳng từ Hà Nội. Đây được xem...

Đảo duy nhất ở Việt Nam có 5 ngọn núi lửa: Vẻ đẹp tựa 'Maldives', cách đất liền 30km, du khách nhận xét 'cảnh như trong phim'

Đảo duy nhất ở Việt Nam có 5 ngọn núi lửa: Vẻ đẹp tựa 'Maldives', cách đất liền 30km, du khách nhận...

Du lịch Việt - 14.08.2025

Với cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, làn nước trong xanh, đảo Lý Sơn từ lâu đã được du khách ưu ái ví như một "Maldives của Việt Nam". Cách đất liền khoảng 30km,...

Trẻ em dưới 10 tuổi, cao dưới 1,35 mét không được ngồi ghế hàng trước ô tô, nếu vi phạm sẽ bị phạt nặng lên đến 1 triệu đồng theo quy định mới

Trẻ em dưới 10 tuổi, cao dưới 1,35 mét không được ngồi ghế hàng trước ô tô, nếu vi phạm sẽ bị...

Tin trong ngày - 2 giờ, 58 phút trước

Không được cho trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35 mét ngồi cùng hàng ghế tài xế từ năm 2026, trừ loại xe ô tô chỉ có một hàng ghế.

Xét tuyển bằng học bạ, thí sinh vào đại học có kết quả học tập ra sao?

Xét tuyển bằng học bạ, thí sinh vào đại học có kết quả học tập ra sao?

Tin trong ngày - 2 giờ, 59 phút trước

Nhiều trường đại học tại TP.HCM thống kê về kết quả học tập của sinh viên trúng tuyển bằng phương thức xét học bạ. Các số liệu cho thấy, nếu được kiểm soát tốt...

Tại sao tháng 7 âm lịch được gọi là 'Tháng cô hồn'? Những điều cấm kỵ dân gian này hé lộ trí tuệ cổ xưa về sự sinh tồn!

Tại sao tháng 7 âm lịch được gọi là 'Tháng cô hồn'? Những điều cấm kỵ dân gian này hé lộ trí...

Đời sống số - 2 giờ, 59 phút trước

Như câu tục ngữ đã nói, "Cổng địa ngục mở vào ngày đầu tiên của tháng 7 và ma quỷ chạy quanh vào ngày mười lăm của tháng 7".

Từ nay, hàng triệu người đến tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng mức lương hưu cao hơn nếu làm việc này

Từ nay, hàng triệu người đến tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng mức lương hưu cao hơn nếu làm việc này

Tin trong ngày - 3 giờ, 49 phút trước

Nhà nước tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.

Sau sáp nhập, tỉnh nào thành 'ông trùm' sản xuất ô tô của Việt Nam?

Sau sáp nhập, tỉnh nào thành 'ông trùm' sản xuất ô tô của Việt Nam?

Tin trong ngày - 3 giờ, 49 phút trước

Trong bối cảnh ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đang trở thành "thỏi nam châm" thu hút các nhà đầu tư quốc tế, một sự thay đổi lớn về địa giới hành chính...

Hot nhất MXH: Khối diễu binh vừa đi vừa hát bản hit 10 năm tuổi của Sơn...

Điểm danh những ngành học dễ tìm việc ở Việt Nam: Mức lương hàng trăm triệu đồng/tháng, nhiều trường đào tạo

Điểm danh những ngành học dễ tìm việc ở Việt Nam: Mức lương hàng trăm triệu đồng/tháng, nhiều trường đào tạo

Kiến thức - 3 giờ, 49 phút trước

Việc lựa chọn ngành học có ý nghĩa quyết định đến cơ hội tìm kiếm việc làm và mức thu nhập sau khi ra trường.

Đèn xanh còn 3 giây nhưng tài xế bất ngờ dừng xe có bị phạt lỗi không chấp hành tín hiệu đèn giao thông?

Đèn xanh còn 3 giây nhưng tài xế bất ngờ dừng xe có bị phạt lỗi không chấp hành tín hiệu đèn...

Kiến thức - 3 giờ, 50 phút trước

Trường hợp người điều khiển xe dừng ngay vạch đèn tín hiệu giao thông khi đèn xanh còn 2 giây vì nhiều lý do. Trường hợp này có vi phạm Luật Trật tự, an...

Hoa khôi đại học sau khi hẹn hò với hơn 100 người đã rút ra 4 tiêu chuẩn vàng để chọn chồng, chị em phụ nữ xác minh xem có đúng không?

Hoa khôi đại học sau khi hẹn hò với hơn 100 người đã rút ra 4 tiêu chuẩn vàng để chọn chồng,...

Tâm sự - 3 giờ, 50 phút trước

Từ một cô gái mộng mơ về tình yêu ngôn tình, một hoa khôi đại học đã trải qua hành trình gặp gỡ hơn 100 người để nhận ra rằng, một cuộc hôn nhân...

Có nên nhập trạch trong tháng cô hồn? Lời khuyên từ chuyên gia khiến nhiều người phải bất ngờ

Có nên nhập trạch trong tháng cô hồn? Lời khuyên từ chuyên gia khiến nhiều người phải bất ngờ

Phong thủy - 4 giờ, 30 phút trước

Nhiều người kiêng kỵ nhập trạch hay khởi công xây dựng trong tháng 7 âm lịch - tháng cô hồn vì lo sợ không may mắn. Thực hư của việc này ra sao?

Việt Nam sẽ có thêm 1 thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030

Việt Nam sẽ có thêm 1 thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030

Dòng sự kiện - 4 giờ, 30 phút trước

Đảng bộ UBND tỉnh Bắc Ninh đặt mục tiêu đưa tỉnh này thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.

Vì sao các đại học lớn dần 'nói không' với xét tuyển học bạ?

Vì sao các đại học lớn dần 'nói không' với xét tuyển học bạ?

Tin trong ngày - 4 giờ, 31 phút trước

Nhiều trường đại học lớn, trong đó có Đại học Sài Gòn và Đại học Y Dược TP.HCM, từ lâu đã không sử dụng phương thức xét tuyển học bạ. Nhiều trường khác cũng...

Người nông dân trở thành 'tỷ phú' khi nhổ lúa, trồng cây ra trái quanh năm: Thu nhập 1,2 tỷ đồng, Trung Quốc rất ưa chuộng

Người nông dân trở thành 'tỷ phú' khi nhổ lúa, trồng cây ra trái quanh năm: Thu nhập 1,2 tỷ đồng, Trung...

Kiến thức - 4 giờ, 31 phút trước

Nhờ mạnh dạn chuyển đổi mô hình trồng trọt, giúp ông Tư trở thành một trong những 'tỷ phú nông dân' tiêu biểu của tỉnh.

Ngành học lương trăm triệu đang ‘gây sốt’ mùa Tuyển sinh 2025: Cơ hội việc làm rộng mở

Ngành học lương trăm triệu đang ‘gây sốt’ mùa Tuyển sinh 2025: Cơ hội việc làm rộng mở

Kiến thức - 4 giờ, 31 phút trước

Không còn là câu chuyện viễn tưởng, Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành nhịp sống mới của thế giới hiện đại. Trong mùa tuyển sinh năm nay, AI nổi bật lên như...

Bạn có là một trong những con giáp may mắn nhất tuần này!

Bạn có là một trong những con giáp may mắn nhất tuần này!

Đời sống số - 4 giờ, 51 phút trước

Người may mắn được ban phước lành, mọi việc đều suôn sẻ. Bạn cũng có thể trải nghiệm vận may này. Một tuần mới đến. Theo quan điểm của 12 con giáp, con giáp...

Mười dấu hiệu cho thấy một người có trí tuệ cảm xúc thấp. Nếu bạn có những dấu hiệu này, hãy khắc phục ngay

Mười dấu hiệu cho thấy một người có trí tuệ cảm xúc thấp. Nếu bạn có những dấu hiệu này, hãy khắc...

Kiến thức - 4 giờ, 17 phút trước

Có một câu nói về trí tuệ cảm xúc: "Kiểm soát trí tuệ cảm xúc cũng giống như kiểm soát chìa khóa của cuộc sống".

Hàm lượng kali cao gấp 17 lần chuối. Người trung niên và cao tuổi nên ăn loại quả này cách ngày để tăng cường sức khỏe cho chân và bàn chân, đồng thời tốt cho gan

Hàm lượng kali cao gấp 17 lần chuối. Người trung niên và cao tuổi nên ăn loại quả này cách ngày để...

Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 17 phút trước

Khi chúng ta già đi, cơ thể chúng ta, giống như những cỗ máy cũ kỹ, liên tục nhắc nhở chúng ta rằng đã đến lúc phải duy trì sức khỏe! Chúng ta cần...

Hơn 40 trường đại học, học viện tại Hà Nội công bố thời gian cho tân sinh viên nhập học năm 2025

Hơn 40 trường đại học, học viện tại Hà Nội công bố thời gian cho tân sinh viên nhập học năm 2025...

Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước

Sau khi các trường đại học công bố danh sách trúng tuyển đại học, thí sinh cần xác nhận nhập học trên hệ thống tuyển sinh chung của Bộ Giáo dục và đào tạo...

Bão số 5 (bão Kajiki) giật cấp 17 tiến thẳng vào nước ta, nguy hiểm thế nào?

Bão số 5 (bão Kajiki) giật cấp 17 tiến thẳng vào nước ta, nguy hiểm thế nào?

Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước

Theo dự báo thời tiết, bão số 5, có tên quốc tế là Kajiki, đang trở thành một trong những cơn bão mạnh và đặc biệt nguy hiểm nhất trong năm nay.

Thấy 3 loại cá này ở chợ nhớ né ngay, rẻ mấy cũng không mua: Loại số 3 nhiều bà nội trợ rất thích!

Thấy 3 loại cá này ở chợ nhớ né ngay, rẻ mấy cũng không mua: Loại số 3 nhiều bà nội trợ...

Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 18 phút trước

Những loại cá này không chỉ làm món ăn mất đi vị tươi ngon mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.

Tuyển sinh ĐH 2025: Điểm thi thấp nhưng điểm chuẩn lại cao, tại sao?

Tuyển sinh ĐH 2025: Điểm thi thấp nhưng điểm chuẩn lại cao, tại sao?

Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước

Trưởng phòng Đào tạo một trường ĐH tại TP.HCM, cho rằng nguyên nhân quan trọng của việc tăng điểm đến từ quy đổi tương đương điểm trúng tuyển các phương thức và tổ hợp...