Thứ hai, 25/08/2025
Làng Kon Sơ Lăl cũ nằm chon von trước bìa rừng. Sở dĩ gọi là làng cũ vì từ năm 2002, những hộ dân trong làng đã di dời và định cư ở làng Kon Sơ Lăl mới cách đó 3km. Làng mới nay khang trang với nhà bêtông lợp tôn, có điện và nước sạch đến từng nhà.
Ngôi làng trăm tuổi
Làng cũ không có điện, không hàng quán và chỉ còn bốn người ở là bok (bác) Chil, bok Chưng, bok Kơch và bà Dyơi đều đã ở cái tuổi 70-80. Giống như một bảo tàng kiến trúc nguyên bản đã đóng cửa cài then, quanh làng Kon Sơ Lăl cũ um tùm những cây mít, cây khế, cây chùm ruột tán tròn vo, che bóng mát cho hơn 50 nóc nhà sàn mái tranh, vách đất làm bằng đất bùn trộn rơm. Những nóc nhà lô nhô so le quần tụ trên một mảnh đất khá bằng phẳng.
Giữa làng là một nhà rông “cái” chân ngắn, bề thế, mái tranh bạc phếch màu nắng mưa, hơi cong và dài như một con thuyền lớn úp ngược. Nó giống như cái nhà rông Ba Na xưa mà nhà văn Nguyên Ngọc từng mô tả “trang trọng và hơi nặng nề, như một vị bô lão hiền minh và nhân hậu, hoặc như một dấu nhấn trầm và đục, khiến cho cái giai điệu kiến trúc nhịp nhàng chung của làng bỗng chứa thêm một sức nặng, một chiều sâu thâm trầm, hơi có chút gì đó huyền bí, thiêng liêng” (Tuyển tập Nguyên Ngọc). Nó thật sự là một ngôi làng theo lối kiến trúc Ba Na nguyên bản và đẹp nhất mà tôi từng gặp. Cảm giác quá đỗi bình yên khi đặt chân đến ngôi làng, tiếng chim hót véo von trong lùm cây xanh, tiếng ủn ỉn của những chú heo mán và cả tiếng gà cục tác trên vách nhà sàn… Xa xa bìa rừng là muôn vàn những bông dã quỳ vàng khoe sắc…
Trong nắng chiều vàng ruộm đổ xuống vách nhà tranh, già Chưng, 80 tuổi, cùng đứa cháu 2 tuổi ngồi tỉ mẩn vót tre đan gùi. Thấy có người lạ vào làng, già vui vẻ mời vào nhà uống nước, rồi đem đàn goong ra gảy. Tiếng đàn réo rắt, trầm bổng như muốn nhắn nhủ lữ khách hãy ở lại thật lâu cho vơi nỗi buồn của ngôi làng cổ kính này.
Chủ tịch xã Hà Tây Đinh Sưk, tuổi đã xấp xỉ 60, kể: “Mình cũng chẳng biết làng Kon Sơ Lăl cũ có từ khi nào nữa. Chỉ biết từ đời ông bà mình đã có rồi, có lẽ phải hơn trăm tuổi đấy. Làng cũ trước kia có 85 hộ với 454 khẩu. Người làng cũ dời sang làng mới vì có điện và nước sạch. Mình tiếc làng cũ lắm nhưng chẳng biết phải làm sao!”.
Giữ lại những pơtual
Đến Kon Sơ Lăl vào đúng dịp lễ hội bạn sẽ ấn tượng với những pơtual (người làm trò hề). “Có thể nói đây là nét văn hóa đặc sắc của người Ba Na ở làng nói riêng và xã Hà Tây mình nói chung” – ông Đinh Sưk nói đầy tự hào. Nếu trong lễ bỏ mả của đồng bào Jrai chỉ có các pram (con rối) thì tất thảy các lễ hội của người Ba Na như lễ bỏ mả, lễ mừng lúa mới, lễ mừng chiến thắng… đều có sự xuất hiện của pơtual với điệu “xoang prim” (múa hề).
Pơtual được bôi một lớp đất sét, toàn thân có màu vàng nhạt và được gắn thêm chiếc đuôi. Dụng cụ hóa trang cho các pơtual cực kỳ đơn giản và dân dã bằng cách lấy đất sét ở suối pha với nước thành bột loãng, sau đó bôi lên người. Để gây ấn tượng, người làng còn lấy rễ cây long mun (bộ rễ cây si) hay những bao tải rách kết lại thành những tấm áo, khố rất lạ mắt.
Người dân ở đây cho rằng sự xuất hiện của pơtual làm nguôi ngoai nỗi đau của người sống trước sự chia lìa trong lễ pơ thi (bỏ mả), đồng thời làm tăng nỗi hân hoan của một mùa vụ no ấm trong lễ mừng lúa mới… Pơtual vừa là nhân vật chính, vừa là nhân vật phụ nhưng không thể thiếu trong lễ hội của buôn làng.
Tôi rời làng Kon Sơ Lăl trong nắng chiều đã nguội vàng. Ngôi làng trăm tuổi đã thưa tiếng người, còn người làng Kon Sơ Lăl vẫn đang âm thầm gìn giữ, bảo tồn những kiến trúc văn hóa của cha ông họ. Tôi chợt nghĩ rồi mai đây khi thế hệ lớn tuổi đi về thế giới bên kia, chẳng biết còn ai có thể tiếp tục công việc giữ gìn, bảo tồn di sản văn hóa này cho Tây nguyên.
Một nét chấm phá tuyệt vời cho ngành du lịch Gia Lai mà sao chưa ai nghĩ đến?
Du khách nhận xét: 'Bãi biển vắng tuyệt đẹp ở Nha Trang mà ít người...
Du lịch Việt - 3 ngày, 4 giờ trước
Cung đường này dài khoảng 21km, được mệnh danh là “con đường trong mây”.
Du lịch Việt - 5 ngày trước
Toàn bộ dự án Huyền tích Am Tiên sẽ được hoàn thiện trong khoảng thời gian từ năm 2027 - 2030 với số vốn đầu tư lên tới 35.000 tỷ đồng.
Du lịch Việt - 15.08.2025
Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh 2/9 (02/9/1945 - 02/9/2025), người dân khi đi tham quan du lịch tại một số địa điểm sẽ được...
Du lịch nước ngoài - 14.08.2025
Giờ đây, du khách Việt có thể dễ dàng đặt chân đến "thủ phủ băng tuyết" của Trung Quốc với chi phí hợp lý và chuyến bay thẳng từ Hà Nội. Đây được xem...
Du lịch Việt - 14.08.2025
Với cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, làn nước trong xanh, đảo Lý Sơn từ lâu đã được du khách ưu ái ví như một "Maldives của Việt Nam". Cách đất liền khoảng 30km,...
Tin trong ngày - 2 giờ, 58 phút trước
Không được cho trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35 mét ngồi cùng hàng ghế tài xế từ năm 2026, trừ loại xe ô tô chỉ có một hàng ghế.
Tin trong ngày - 2 giờ, 59 phút trước
Nhiều trường đại học tại TP.HCM thống kê về kết quả học tập của sinh viên trúng tuyển bằng phương thức xét học bạ. Các số liệu cho thấy, nếu được kiểm soát tốt...
Đời sống số - 2 giờ, 59 phút trước
Như câu tục ngữ đã nói, "Cổng địa ngục mở vào ngày đầu tiên của tháng 7 và ma quỷ chạy quanh vào ngày mười lăm của tháng 7".
Tin trong ngày - 3 giờ, 49 phút trước
Nhà nước tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.
Tin trong ngày - 3 giờ, 49 phút trước
Trong bối cảnh ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đang trở thành "thỏi nam châm" thu hút các nhà đầu tư quốc tế, một sự thay đổi lớn về địa giới hành chính...
Kiến thức - 3 giờ, 49 phút trước
Việc lựa chọn ngành học có ý nghĩa quyết định đến cơ hội tìm kiếm việc làm và mức thu nhập sau khi ra trường.
Kiến thức - 3 giờ, 50 phút trước
Trường hợp người điều khiển xe dừng ngay vạch đèn tín hiệu giao thông khi đèn xanh còn 2 giây vì nhiều lý do. Trường hợp này có vi phạm Luật Trật tự, an...
Tâm sự - 3 giờ, 50 phút trước
Từ một cô gái mộng mơ về tình yêu ngôn tình, một hoa khôi đại học đã trải qua hành trình gặp gỡ hơn 100 người để nhận ra rằng, một cuộc hôn nhân...
Phong thủy - 4 giờ, 30 phút trước
Nhiều người kiêng kỵ nhập trạch hay khởi công xây dựng trong tháng 7 âm lịch - tháng cô hồn vì lo sợ không may mắn. Thực hư của việc này ra sao?
Dòng sự kiện - 4 giờ, 30 phút trước
Đảng bộ UBND tỉnh Bắc Ninh đặt mục tiêu đưa tỉnh này thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.
Tin trong ngày - 4 giờ, 31 phút trước
Nhiều trường đại học lớn, trong đó có Đại học Sài Gòn và Đại học Y Dược TP.HCM, từ lâu đã không sử dụng phương thức xét tuyển học bạ. Nhiều trường khác cũng...
Kiến thức - 4 giờ, 31 phút trước
Nhờ mạnh dạn chuyển đổi mô hình trồng trọt, giúp ông Tư trở thành một trong những 'tỷ phú nông dân' tiêu biểu của tỉnh.
Kiến thức - 4 giờ, 31 phút trước
Không còn là câu chuyện viễn tưởng, Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành nhịp sống mới của thế giới hiện đại. Trong mùa tuyển sinh năm nay, AI nổi bật lên như...
Đời sống số - 4 giờ, 51 phút trước
Người may mắn được ban phước lành, mọi việc đều suôn sẻ. Bạn cũng có thể trải nghiệm vận may này. Một tuần mới đến. Theo quan điểm của 12 con giáp, con giáp...
Kiến thức - 4 giờ, 17 phút trước
Có một câu nói về trí tuệ cảm xúc: "Kiểm soát trí tuệ cảm xúc cũng giống như kiểm soát chìa khóa của cuộc sống".
Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 17 phút trước
Khi chúng ta già đi, cơ thể chúng ta, giống như những cỗ máy cũ kỹ, liên tục nhắc nhở chúng ta rằng đã đến lúc phải duy trì sức khỏe! Chúng ta cần...
Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước
Sau khi các trường đại học công bố danh sách trúng tuyển đại học, thí sinh cần xác nhận nhập học trên hệ thống tuyển sinh chung của Bộ Giáo dục và đào tạo...
Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước
Theo dự báo thời tiết, bão số 5, có tên quốc tế là Kajiki, đang trở thành một trong những cơn bão mạnh và đặc biệt nguy hiểm nhất trong năm nay.
Chăm sóc sức khỏe - 4 giờ, 18 phút trước
Những loại cá này không chỉ làm món ăn mất đi vị tươi ngon mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.
Tin trong ngày - 4 giờ, 18 phút trước
Trưởng phòng Đào tạo một trường ĐH tại TP.HCM, cho rằng nguyên nhân quan trọng của việc tăng điểm đến từ quy đổi tương đương điểm trúng tuyển các phương thức và tổ hợp...