Thành cổ Quảng Trị là kiệt tác kiến trúc, biểu tượng cho lòng quả cảm 'Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh'

Nằm nép mình bên dòng sông Thạch Hãn hiền hòa, cách Quốc lộ 1A khoảng 2km về phía Đông, Thành cổ Quảng Trị là một địa chỉ lịch sử không thể bỏ qua. Công trình được xây dựng từ đầu thế kỷ XIX dưới triều Vua Gia Long và được tu sửa, hoàn thiện vào năm 1837 dưới thời vua Minh Mạng.

Kiệt tác kiến trúc quân sự kiểu Vauban

Thành cổ Quảng Trị được xem là một công trình quân sự, hành chính quan trọng, sở hữu kiến trúc kiểu Vauban (pháo đài hình vuông của phương Tây) độc đáo. Công trình có chu vi khoảng 2.000m, mỗi cạnh dài 500m. Tường thành cao 4m, dày hơn 12m, được xây dựng vững chãi từ gạch nung lớn, kết hợp với hỗn hợp vôi, mật mía cùng các phụ gia dân gian khác.

Thành cổ Quảng Trị khi nhìn từ trên cao

Thiết kế hình vuông không những mang giá trị thẩm mỹ mà còn giúp tối ưu hóa tính năng phòng thủ. Bốn góc thành là bốn pháo đài lớn nhô ra ngoài, giúp tăng khả năng quan sát, kiểm soát các mặt tường và khu vực xung quanh, tăng hiệu quả cho các chiến lược phòng ngự và phản công.

Bao bọc xung quanh thành là hệ thống hào nước sâu với kiến trúc độc đáo: bờ ngoài thẳng và bờ trong tạo hình chữ V. Hào nước giữ vai trò như một rào cản tự nhiên, ngăn chặn bước tiến của kẻ thù, kết hợp hiệu quả với các pháo đài và tường bắn để tăng khả năng bảo vệ.

Thành có 4 cổng chính tại tâm điểm bốn mặt: Tiền (hướng Nam), Hậu (hướng Bắc), Tả (hướng Tây) và Hữu (hướng Đông). Các cổng đều được xây dựng với kiến trúc vòm cuốn đặc trưng, rộng 3,4m, sử dụng chất liệu gạch cùng gỗ lim chắc chắn, bên trên là vọng lâu lợp ngói âm dương.

Bên trong thành, với diện tích khoảng 21.000m², từng là nơi đặt các cơ quan đầu não của tỉnh từ thời phong kiến đến thuộc địa. Công trình trung tâm quan trọng nhất là Hành cung, nằm cách cổng Tiền 500m. Ngoài ra còn có các dinh thự hành chính như Dinh Tuần phủ, Án sát, Bố chính và Lãnh binh.

Chứng tích thiêng liêng của cuộc chiến 81 ngày đêm

Trong suốt chiều dài lịch sử của mình, Thành cổ Quảng Trị đặc biệt ghi dấu ấn với cuộc chiến 81 ngày đêm khốc liệt năm 1972. Đây là nơi hàng nghìn chiến sĩ đã anh dũng hy sinh để bảo vệ độc lập dân tộc.

Để tưởng nhớ sự hy sinh đó, một đài tưởng niệm đã được xây dựng ngay giữa trung tâm Thành cổ, mang ý nghĩa như một ngôi mộ tập thể. Công trình được thiết kế theo triết lý âm dương, kết hợp các yếu tố mang đậm ý nghĩa tâm linh và truyền thống. Đài tưởng niệm có hình bát giác tượng trưng cho bát quái, 4 lối bậc cấp đại diện cho tứ tượng, tầng dâng hương là lưỡng nghi và trên đỉnh là cây thiên mệnh với ngọn lửa biểu trưng cho hào quang của cuộc chiến lịch sử. Đây được xem là nơi kết nối tâm linh mạnh mẽ.

Sau chiến tranh, Thành cổ Quảng Trị đã được phục dựng trên nền cũ và được công nhận là Di tích cấp Quốc gia đặc biệt vào năm 2014. Ngày nay, những gì còn sót lại của Thành cổ không chỉ là những bức tường rêu phong hay những dấu tích của chiến tranh, mà nơi đây còn là chứng tích thiêng liêng, nhắc nhở thế hệ mai sau về thời kỳ bi tráng của dân tộc.