Làng cổ dưới lòng đất ở Hà Nội được công nhận di tích: Lần đầu xuất hiện ‘báu vật’ 3.500 tuổi

Ngày 9/11, trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025, Bảo tàng Hà Nội đã khai mạc trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” và công bố kết quả nghiên cứu khoa học về di tích khảo cổ học Vườn Chuối năm 2025.

Khu vực khai quật phía Tây di chỉ Vườn Chuối. Ảnh: Viện Khảo cổ

Khai mở giá trị ẩn giấu trong lòng đất cổ

Di tích khảo cổ học Vườn Chuối (nằm tại xã Hoài Đức, Hà Nội) được giới chuyên môn đánh giá là một trong những địa điểm tiêu biểu phản ánh rõ nét thời đại Kim khí ở Hà Nội và khu vực miền Bắc Việt Nam.

Các kết quả nghiên cứu khoa học đã khẳng định sự hiện diện của một cộng đồng cư dân nông nghiệp trồng lúa nước phát triển liên tục gần 4.000 năm, trải qua nhiều giai đoạn văn hóa từ Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun đến Đông Sơn và Hậu Đông Sơn.

Kể từ khi được phát hiện vào năm 1969, dưới sự chỉ đạo của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, các cơ quan chuyên môn đã thực hiện 11 đợt khai quật khảo cổ với tổng diện tích 7.555m². Đáng chú ý, cuộc khai quật quy mô lớn nhất diễn ra từ tháng 3/2024-3/2025 tại khu vực phía Tây, trên diện tích 6.000m² đã mang lại nhiều phát hiện quan trọng.

Trao bằng xếp hạng Di tích khảo cổ Vườn Chuối cho lãnh đạo và nhân dân xã Hoài Đức. Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân

Từ đầu tháng 4/2025, Bảo tàng Hà Nội phối hợp cùng Viện Khảo cổ học và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tiến hành công tác chỉnh lý, nghiên cứu hệ thống di tích và di vật thu được.

Bước đầu chỉnh ký khối lượng di vật từ đợt khai quật năm 2024, các nhà khoa học đã xác định được nhiều tiêu bản đặc biệt quý hiếm, lần đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử nghiên cứu giai đoạn Kim khí ở miền Bắc Việt Nam và Hà Nội.

Trong số đó, nổi bật là chiếc rìu bằng đá ngọc màu xanh (biểu trưng quyền lực của thủ lĩnh) được phát hiện trong một ngôi mộ có niên đại khoảng 3.500 năm thuộc giai đoạn Tiền Đông Sơn. Bên cạnh đó là vật đeo hình đầu chim phượng cùng bộ sưu tập đồ ngọc gồm vòng, khuyên tai, hạt chuỗi và các vật phẩm thể hiện quyền uy của tầng lớp lãnh đạo thời bấy giờ.

Đồ tùy táng mộ thủ lĩnh. Ảnh: Bảo tàng Hà Nội

Được công nhận là di sản cần bảo tồn

Nhằm tổng kết, đánh giá kết quả nghiên cứu và giới thiệu tới công chúng những giá trị đặc sắc của di tích, Bảo tàng Hà Nội đã tổ chức trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”. Sự kiện này nằm trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội năm 2025, giới thiệu gần 1.000 tài liệu, hiện vật, tư liệu, hình ảnh và bản đồ họa mô phỏng đời sống của cư dân làng cổ Vườn Chuối.

Để giúp công chúng tiếp cận dễ dàng hơn, Bảo tàng Hà Nội ứng dụng công nghệ trình chiếu 3D, 3D mapping và phim ngắn tái hiện đời sống cư dân Tiền Đông Sơn và Đông Sơn, mang lại trải nghiệm sinh động và ấn tượng thị giác cho người xem.

Một số di vật được giới thiệu trong trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội. Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân

Không gian trưng bày cũng dành một phần trang trọng để tri ân các nhà khoa học và người dân làng Lai Xá (Hoài Đức, Hà Nội), những người đã góp phần bảo vệ, gìn giữ và lan tỏa giá trị di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối đến với cộng đồng.

Với những giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc, ngày 23/6/2025, UBND TP. Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND, công nhận di tích khảo cổ Vườn Chuối là di tích cấp Thành phố. Quyết định này tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản, đồng thời phục vụ hiệu quả công tác nghiên cứu khoa học lâu dài.