Chính thức có thêm một đại diện được đề cử là Di sản văn hóa thế giới tại Việt Nam

Hướng đến mục tiêu xây dựng hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê trở thành Di sản Văn hóa Thế giới, tỉnh An Giang đã tổ chức Hội thảo Khoa học Quốc tế vào ngày 30/7 nhằm tham vấn các giá trị nổi bật toàn cầu và tiêu chí đề cử đối với khu di tích. Đây được xem là bước đi quan trọng trong tiến trình xác định những giá trị mang tầm quốc tế, phục vụ hoàn thiện cơ sở khoa học trình UNESCO xem xét công nhận.

Văn hóa Óc Eo là một nền văn hóa cổ từng phát triển rực rỡ ở khu vực Nam Bộ Việt Nam từ thế kỷ I đến thế kỷ VII sau Công Nguyên, được phát hiện bởi học giả người Pháp Louis Malleret. Nền văn hóa này gắn bó sâu sắc với con người vùng hạ lưu sông Mê Kông, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong tiến trình lịch sử Đông Nam Á cổ đại.

Đại biểu dự hội thảo khoa học quốc tế “Tham vấn giá trị nổi bật toàn cầu và tiêu chí đề cử Di sản thế giới cho Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê". Ảnh: Hồng Cẩm

Từ các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước, những di tích và di vật được phát hiện đã góp phần minh chứng giá trị nổi bật của nền văn hóa Óc Eo, trong đó khu khảo cổ Óc Eo - Ba Thê thuộc tỉnh An Giang là một trong những điểm di tích quan trọng hàng đầu khu vực Nam Bộ. Khu di tích này có quy mô lớn và mật độ phân bố di vật dày đặc hơn hẳn so với các khu vực khác, đồng thời thể hiện đầy đủ các yếu tố về tính toàn vẹn và xác thực, đáp ứng điều kiện để lập hồ sơ đề cử di sản văn hóa thế giới.

Các cuộc khai quật khảo cổ học đã phát hiện hàng ngàn hiện vật quý giá như vàng, đá quý, gốm, tượng thờ, văn khắc chữ Phạn, hệ thống kiến trúc và kênh đào cổ. Những phát hiện này củng cố giả thuyết Óc Eo từng là một đô thị - thương cảng quốc tế phát triển, có mạng lưới giao thương rộng lớn với Ấn Độ, Trung Hoa và nhiều vùng lãnh thổ thuộc Đông Nam Á.

Phát biểu tại hội thảo, ông Lê Trung Hồ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết địa phương đang khẩn trương hoàn tất các bước lập hồ sơ đề cử để trình UNESCO vào năm 2027. Tỉnh đã hoàn thành giai đoạn đầu của quá trình này và đang tập trung triển khai giai đoạn hai. Dự kiến, bản thảo hồ sơ sẽ được gửi trước ngày 30/9/2025 và hồ sơ chính thức sẽ trình Trung tâm Di sản thế giới trước ngày 1/2/2026.

Việc được công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới sẽ mở ra cơ hội lớn cho khu di tích Óc Eo - Ba Thê trong việc phát triển du lịch và trở thành trung tâm nghiên cứu có quy mô quốc tế ở vùng Tây Nam Bộ. Hội thảo cũng ghi nhận đề xuất mở rộng phạm vi đề cử bằng cách bổ sung hai di tích Giồng Xoài và Nền Chùa (nay thuộc địa bàn tỉnh Kiên Giang) để thể hiện rõ nét hơn cấu trúc đô thị cổ và không gian khảo cổ liên vùng.

Văn hóa Óc Eo là một nền văn hóa cổ từng phát triển rực rỡ ở khu vực Nam Bộ Việt Nam từ thế kỷ I đến thế kỷ VII sau Công Nguyên, được phát hiện bởi học giả người Pháp Louis Malleret

Di tích Văn hóa Óc Eo được phát hiện lần đầu vào ngày 10/2/1944, đánh dấu khởi đầu cho các cuộc khai quật khảo cổ ở vùng Nam Bộ. Kể từ đó, nhiều địa phương trong khu vực, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đã liên tục phát hiện thêm các di chỉ mới thuộc nền văn hóa này. Tuy nhiên, nổi bật và tiêu biểu nhất vẫn là quần thể di tích quốc gia đặc biệt Óc Eo - Ba Thê của tỉnh An Giang.

Nhằm nghiên cứu sâu hơn về giá trị của di tích, năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã giao Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam triển khai Đề án “Nghiên cứu khu di tích khảo cổ học Óc Eo - Ba Thê, Nền Chùa (Văn hóa Óc Eo Nam Bộ)”. Đây là đề án khoa học lớn nhất từ trước đến nay liên quan đến nền văn hóa này, có quy mô quốc gia.

Trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2020, Viện Khảo cổ học phối hợp với Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ đã tiến hành khai quật quy mô lớn với diện tích hơn 16.000 m² tại các điểm như Gò Giồng Cát, Gò Giồng Trôm, Gò Óc Eo, Lung Lớn thuộc cánh đồng Óc Eo và các điểm như Gò Sáu Thuận, Gò Út Trạnh, Chùa Linh Sơn, Linh Sơn Bắc trên sườn núi Ba Thê.

Kết quả khai quật đã hé lộ nhiều phát hiện khoa học quan trọng, góp phần khẳng định đặc điểm của một đô thị cổ hình thành ven kênh rạch với sinh kế nông nghiệp và thương nghiệp phát triển, cùng mối liên hệ chặt chẽ với mạng lưới giao thương quốc tế thời bấy giờ. Ngoài ra, các kiến trúc tôn giáo quy mô lớn được phát hiện tại khu vực núi Ba Thê cho thấy đây từng là trung tâm tín ngưỡng lớn của vương quốc Phù Nam, với đời sống văn hóa đa dạng và sinh động.

Di tích Văn hóa Óc Eo được phát hiện lần đầu vào ngày 10/2/1944, đánh dấu khởi đầu cho các cuộc khai quật khảo cổ ở vùng Nam Bộ

Những kết quả nghiên cứu cho thấy Óc Eo - Ba Thê không chỉ là một đô thị giao thương mà còn là trung tâm gia công sản xuất hàng hóa có tầm ảnh hưởng lớn ở khu vực Đông Nam Á. Từ vị trí chiến lược ven biển, Óc Eo đã phát triển thành đô thị sầm uất, nổi bật trên bản đồ thương mại cổ đại, kết nối với Trung Quốc, Ấn Độ, Vịnh Ba Tư, Địa Trung Hải và các vùng lân cận. Đây là minh chứng rõ ràng về trình độ sản xuất và thương mại phát triển cao của khu vực này trong lịch sử.