Phim Việt loay hoay vì “nghệ thuật”

Bộ phim mới nhất của điện ảnh Việt ra rạp là Lửa Phật. Được Dustin Nguyễn ấp ủ trong một thời gian dài, phim rất được mong đợi vì có nhiều yếu tố để đảm bảo ăn khách: dàn diễn viên toàn sao hạng A, thể loại phim hành động giả tưởng chưa từng có ở Việt Nam, ekip nước ngoài tham gia hùng hậu… Khoan hãy nói đến chuyện doanh thu vì phim vừa khởi chiếu được 1 tuần lễ nhưng nhiều khán giả đang đặt ra câu hỏi về bài toán giữa nghệ thuật – doanh thu vẫn luôn là một câu hỏi khó đối với các nhà làm phim Việt.

Trên thế giới, các nhà làm phim Hollywood thường rất tài tình trong việc cân đối hai yếu tố này và đó là lý do, các phim của họ đều có doanh thu vài chục triệu, trăm triệu cho đến hàng tỷ đô la. Dĩ nhiên, không thể so sánh trên phương diện này vì các phim của họ được đầu tư số tiền khổng lồ và được chăm chút kĩ lưỡng từ kịch bản cho đến bối cảnh, dàn dựng, hậu kỳ… Dĩ nhiên, không phải bộ phim nào của họ cũng thành công. Cũng ở thể loại hành động giả tưởng những bom tấn như Battleship (Chiến hạm), John Carter… dù được đầu tư đến hơn 200 triệu đô nhưng vẫn thất bại thảm hại.

Lửa Phật bị chê khá nhiều khi ra rạp

Quay trở lại thị trường phim Việt, sau khi công chiếu Lửa Phật chính Dustin từng chia sẻ rằng: “Thật tình là rất khó nói trước được điều gì về công chúng điện ảnh Việt, có phim bị báo chí chê lại có doanh thu cao và ngược lại”.

Những nhận xét của đạo diễn Lửa Phật không hẳn không có căn cứ vì thực tế vài năm trở lại đây cho thấy, nhận xét này tương đối đúng.

Nếu đặt câu nói đó vào mùa phim Tết 2013 sẽ thấy nó đúng rất nhiều. Mỹ nhân kế 3D – dự án phim của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng có thể lấy làm 1 ví dụ điển hình. Cũng được PR rầm rộ là dự án cổ trang 3D đầu tiên của Việt Nam với ekip toàn mỹ nhân tuy nhiên khi ra rạp, phim khiến nhiều khán giả hụt hẫng. Những gì từng được PR trước đó về một bộ phim có thể xếp hạng “xưa nay hiếm” khiến khán giả té ngửa. Ngoài yếu tố kịch bản thì các nữ diễn viên chính đều mới chỉ đẹp còn về mặt diễn xuất chưa thực sự xứng tầm. Báo chí không “ném đá” Mỹ nhân kế tới tấp hay xếp phim vào danh sách thảm họa nhưng rõ ràng, nó đã không như kỳ vọng. Ấy vậy mà, theo thông báo doanh thu từ phía nhà phát hành phim cũng thu về đến hơn 50 tỷ đồng.

Mỹ nhân kế cũng được kỳ vọng quá nhiều nhưng sau đó không hoành tráng
như mong đợi mà doanh thu vẫn cao ngất ngưởng

Một bộ phim khác được phát hành cách đây khoảng 1 năm từng được báo chí xếp hàng: siêu thảm họa, thảm họa chúa… nhưng cũng có doanh thu thuộc dạng ngon lành. Đó là trường hợp của Nàng men chàng bóng vì chỉ sau khi ra rạp được 1 tuần đại diện nhà phát hành cũng công bố phim thu về 10 tỷ. Thực hư con số đó như thế nào chưa có kiểm chứng rõ ràng nhưng nếu cứ tạm coi con số đó là thật thì đó là điều quá bất ngờ.

Câu chuyện về phim hay, được báo chí và giới chuyên môn đánh giá cao nhưng doanh thu thấp đang là chuyện rất phổ biến của làng điện ảnh Việt. Hầu hết các bộ phim được gắn mác phim nghệ thuật đều khiến các nhà sản xuất đau đầu bì nó không biết có bị lỗ hay không chứ chưa tính đến chuyện lãi nhiều, doanh thu lớn.

Điểm qua những cái tên gần đây như: Lời nguyền huyết ngải, Lấy chồng người ta… đều được chăm chút rất kỹ lưỡng từ kịch bản cho đến diễn xuất nhưng khi ra rạp, phim “ế” quá.

Nàng men chàng bóng thuộc dạng thảm họa nhưng vẫn có doanh thu cao

Chính đạo diễn Lưu Huỳnh từng khẳng định: “Nhưng tôi đã chọn đường khác, tôi thấy tôi hay Phan Đăng Di như những kẻ bơi ngược dòng, có sức khỏe thì bơi tới bờ còn không thì chết giữa dòng. Đó là cuộc chơi mà kẻ chơi như chúng tôi phải chấp nhận. Còn thị trường thì khác, người kinh doanh bỏ một đồng phải lấy lại một đồng và có lãi”. Và thế là sau những Áo lụa Hà Đông, Huyền thoại bất tử… anh vẫn trung thành với dòng phim nghệ thuật dù nếu nói nó thật sự xuất sắc để đi chinh chiến các giải thưởng lớn nhỏ thì chưa đến tầm. Lấy chồng Người ta ĐẸP và TỬ TẾ chứ chưa hẳn là một bộ phim xuất sắc.

Cũng thuộc dòng phim nghệ thuật, Thiên mệnh anh hùng là phim hiếm hoi có doanh thu lên đến hơn 20 tỷ đồng. Bộ phim dã sử của đạo diễn Victor Vũ được đầu tư kinh phí lên đến hơn 1 triệu đô la – một con số thuộc hàng cao nhất đối với bộ phim điện ảnh. Trong một buổi tiệc tổng kết năm, nhà phát hành Megastar từng vui mừng thông báo phim cũng nằm trong danh sách những phim có doanh thu từ 1 triệu đô la trở lên cùng với hàng loạt các bon tán khác ở Hollywood. Dĩ nhiên, thành công hiếm hoi của Thiên mệnh anh hùng có nhiều lý do vì ngoài kịch bản gây tò mò thì dàn diễn viên trẻ trong phim: Midu, Vân Trang, Khương Ngọc, Kim Hiền… hay các diễn viên có nghề như Minh Thuận, Huỳnh Đông… cũng đã diễn xuất tương đối tròn trịa. Khán giả đến rạp, một phần là để thỏa mãn sự tò mò đối với một bộ phim khai thác về vụ án oan nổi tiếng trong lịch sử phong kiến Việt Nam.

Có một thực tế cho thấy, rất nhiều bộ phim nghệ thuật, được báo chí ca ngợi và giành nhiều giải thưởng lớn ở Hollywood sau đó mới thành công về mặt doanh thu. Và những giải thưởng như Oscar, quả cầu Vàng, SAG, MTV Movie… dường như chính là bàn đạp để các bộ phim này đến gần hơn với công chúng.

Triệu phú khu ổ chuột thành công ngoài sức mong đợi nhất là từ sau khi
giành giải Oscar

Điển hình cho thành công theo dạng này chính là Silver Linings Playbook. Lọt vào top 10 đề cử phim hay nhất, dù không giành giải cao nhất nhưng phim cũng kịp mang về cho mình 1 giải thưởng quan trọng – Nữ diễn viên chính xuất sắc trong danh sách 8 đề cử. Chỉ cần một giải thưởng đó cũng đủ điều kiện để phim tạo nên cơn sốt. Với kinh phí đầu tư hơn 21 triệu đô, phim thành công vang dội với doanh thu hơn 236 triệu đô.

Không chỉ Silver Linings Playbook mà nhiều bộ phim đạt các giải thưởng lớn sau đó đều được các nhà phát hành Bắc Mỹ ưu ái để sau đó, có những cú nhảy vọt về doanh thu. Câu chuyện thành công này không thể không nhắc đến Triệu phú khu ổ chuột từng giành giải Phim xuất sắc nhất Oscar và sau đó, doanh thu phim đạt đến hơn 377 triệu đô trong khi chỉ tốn 14 triệu kinh phí sản xuất.

Đó là câu chuyện ở nước ngoài. Thực tế, tại Việt Nam các phim được tôn vinh tại Cánh diều, Bông sen vàng… nhưng sau đó đều không được tạo đà để thành công hơn, nhất là về mặt doanh thu. Vì thế cho nên câu chuyện về nghệ thuật – doanh thu và cả dư luận, báo chí vẫn còn là bài toán chưa có lời giải thỏa đáng đối với các phim Việt đã, đang và sẽ ra mắt trong thời gian tới.