Bob Dylan và những khúc ca phản chiến

Gần 50 năm trước, tiếng hát Bob Dylan, Joan Baez, Country Joe… cùng hòa chung nhịp nhảy của sinh viên Đại học Berkeley (Mỹ) để phản đối cuộc chiến tranh tại Việt Nam, đòi hỏi nhân quyền. Năm 1962, ca khúc Blowin’ in the wind (tựa Việt: Lời đáp thoảng bay trong gió) nổi tiếng của Bob Dylan ra đời trong… 10 phút khi Bob Dylan ngồi nhâm nhi cà phê ở New York. Lời ca từ: Bao nhiêu đạn dược phải rơi/Mới đến ngày im tiếng súng/Bạn thử nghe câu trả lời/Tiếng thầm bay trong gió thổi/Bao nhiêu mạng người phải chịu thác oan/Hẳn mới hiểu ra quá nhiều người chết?... được giới trẻ Mỹ thời đó rất ngưỡng mộ. Ca khúc này sau đó được rất nhiều ca sĩ, nhóm nhạc hát lại với 400 phiên bản khác nhau. Blowin’ in the wind thành công nhờ ca từ giản dị, dễ nhớ và đậm chất thơ. Nhà phê bình Robert Shelton của tờ New York Times mệnh danh Bob Dylan là “nhà thiết kế tân kỳ của dòng nhạc dân gian”. Còn nhà sản xuất Bill Randle xem đó là ca khúc hay nhất trong năm.

Sinh năm 1941 tại Minnesota (Mỹ), Bob Dylan - tên thật là Robert Allen Zimmerman - xuất thân trong một gia đình gốc Do Thái từ Đông Âu di cư sang Mỹ vào những năm đầu của thế kỷ 20. Tám tuổi, Bob Dylan học đàn piano, rồi tự học guitar, chơi harmonica vì mê mẩn các nghệ sĩ nhạc blue và nhạc đồng quê như: Hank Williams, Muddy Waters, John Lee Hooker… Đĩa nhựa ghi âm các ca khúc đầu tiên của Bob Dylan phát hành năm 1962. Ông sử dụng ca từ không hoa mỹ, bóng bẩy nhưng đầy triết lý và ẩn dụ trong hàng loạt ca khúc.

Ông tạo ra làn sóng nhạc counterculture (văn hóa đối lập), thách thức với thể loại pop thông dụng. Nhạc của Bob Dylan mang âm hưởng của dân gian, đồng quê, jazz, blues và cả rock ’n’ roll. Những thước phim chiến tranh đến với bạn/Bạn đã thấy những khẩu đại bác lớn/Xác máy bay rơi rụng/Những quả bom rơi…, ca từ của bài Masters of war của Bob Dylan trong album The Freewheelin’ Bob Dylan phát hành mùa xuân năm 1963 chống lại Chiến tranh lạnh nằm trong số những ca khúc phản chiến nổi tiếng nhất của Bob Dylan.

Nhạc phẩm A hard rain’s a-gonna fall (Cơn mưa nặng hạt) được viết trong thời gian khủng hoảng tên lửa Cuba tháng 10.1962. Tác giả ví cơn mưa nặng hạt như những quả tên lửa ào ào lao xuống mặt đất. The times they are a-changin (Đến lúc họ thay đổi) chống phân biệt đối xử trong xã hội Mỹ cũng là một ca khúc được nhiều người biết đến cùng với bài Oxford Town (Khu Oxford).

Với đàn guitar trên vai cùng chiếc kèn harmonica, Bob Dylan rong ruổi khắp thế giới suốt 50 năm qua. Album mới nhất Modern times, phát hành ngày 28.8.2006, đưa Bob Dylan trở thành ca sĩ lớn tuổi nhất (65 tuổi) giành vị trí số 1 trên bảng xếp hạng Billboard. Rất nhiều ngôi sao âm nhạc thú nhận họ chịu ảnh hưởng mạnh bởi phong cách sáng tác của Bob Dylan. Eric Clapton, Bruce Springsteen, Bono của nhóm U2… đều thổ lộ những sáng tác của Bob Dylan giúp họ thay đổi cách tiếp cận âm nhạc. Bob Dylan được tạp chí Time (Mỹ) bầu chọn là một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng nhất thế kỷ 20. Năm 2004, Bob Dylan được xếp ở vị trí thứ 2 bên cạnh nhóm nhạc huyền thoại The Beatles trong danh sách 100 nghệ sĩ xuất sắc nhất mọi thời đại của tạp chí Rolling Stone.